Vizija Petra Aleksandrijskog i Hrist u grobu, freska, oltarski prostor Crkve Blagovijesti, mlađi sloj, 1626–1627, Jeksa kod Rijeke Crnojevića

Bogorodica sa Hristom, freska, oltarska apsida Crkve Blagovijesti, 1620, Jeksa kod Rijeke Crnojevića

Jeksa kod Rijeke Crnojevića, Crkva Blagovijesti, arhitektura, freske, anonim (1626–1627). Crkva je sagrađena na uzvišenju iznad starog puta koji vodi od Rijeke Crnojevića ka Virpazaru. Seljani Jekse, predvođeni prezviterom Vučinom Šćekovićem, vojvodom Mirčetom Vujovićem i grupom priložnika, sagradili su između 1. IX 1620. i 31. VIII 1621. crkvu posvećenu Blagovijestima, o čemu kazuje zidni natpis sačuvan iznad vrata sa unutrašnje strane. Crkva je u osnovi krstoobrazna, sa polukružnom apsidom na istoku, sazidana pritesanim kamenim kvaderima. Uz zapadnu fasadu crkve sačuvani su ostaci nekadašnje priprate. Iz istog natpisa se doznaje da je crkva bila živopisana tek 1626–1627. Po svoj prilici, navedena godina odnosi se na dovršenje živopisa u prvoj i drugoj zoni, koji je zaista rad nekog drugog, mnogo slabijeg majstora od onog koji je uradio freske u gornjim zonama za koje se u stručnoj literaturi navodi da su djelo popa → Strahinje. Iako je živopis znatno oštećen u prva dva pojasa, nepoznati freskopisac prikazao je najpoznatije hrišćanske mučenike iz redova Sv. vrača, Sv. ratnika i Sv. žena, uključujući i scenu Sv. Sisoje tuži nad grobom Aleksandra Makedonskog. U apsidi, pored Bogorodice sa Hristom na grudima, prikazanih u polukaloti, u prvoj zoni je predstavljena Povorka arhijereja koja se klanja žrtvi – Hristu Agnecu. Na krajevima povorke su predstavljeni najpoznatiji đakoni, stolpnici i scene Vizija Petra Aleksandrijskog i Hrist u grobu u proskomidiji.

Literatura: S. Petković, „Crkva Jeksa kod Crnojevića Rijeke”, Starine Crne Gore, III–IV, Cetinje, 1965–1966, 85–99.

S. Raičević