Niko Đurović, Pavlova strana, 1975, NMCG, Cetinje
Đurović, Niko, slikar, likovni pedagog (Rogami, Podgorica, 1905 – Titograd, sada Podgorica, 1989). Završio je Umetničku školu u Beogradu (1926), kod profesorâ Lj. Ivanovića i B. Vukanović, koji su razvili njegovu naklonost prema crtežu i akvarelu. Likovno obrazovanje nastavlja 1927. u Rimu, gdje radi kod → Pera Počeka, kod kojeg ga zadivljuje vezanost za crnogorski pejzaž, ali ne i njegova naklonjenost impresionističkom izrazu. Sljedeće 1928. nastanjuje se u Zagrebu. Nije upisao LA, iako mu je to bila namjera, već je morao radom da obezbijedi egzistenciju. Bavio se izradom plakata, ilustracija, kataloga, opremom knjiga, osmišljavao je špice za filmove... Iz ovog perioda nema sačuvanih djela koja su, uglavnom, bila portretnog karaktera. Izbijanjem rata 1941. vraća se u Crnu Goru i priključuje NOB-u. Po oslobođenju Cetinja, radi u → Ateljeu Ministarstva prosvjete NRCG. Bavio se pedagoškim radom u Titogradu. U periodu poslije rata radi brojne ilustracije, grafike i crteže u klasičnom maniru. Izdvajaju se radovi – crteži inspirisani ratom i socijalističkom izgradnjom. Pored likovne, oni imaju i značajan dokumentarni karakter – serija crteža posvećena Podgorici: Poslije bombardovanja (1946); Porušena Podgorica (1946). Poslije 1951. slika pejzaže sa motivima iz okoline Titograda (Motiv sa Ribnice, 1954; Iz okoline Titograda, 1959) i sa Skadarskog jezera. Umjesto istaknutog grafizma koji karakteriše crteže, na slikama (pasteli, akvareli) koristi fluidne lazure. Lirski i poetski nadahnut, pokazuje prefinjen osjećaj za atmosferu ispunjenu snohvaticom i sfumatskom eteričnosti, čemu doprinosi kolorit – zeleno-žutih tonskih i valerskih vrijednosti, kojim postiže mekoću svjetlosnih efekata. Ove karakteristike do izražaja dolaze na slikama (pastel, pastel-olovka) za koje inspiraciju nalazi u ambijentalnom prostoru Skadarskog jezera: izmaglica nad prozirnom jezerskom vodom, izdanci života u njoj, stara utvrđenja (Veče na jezeru, 1975; Jezerska idila, 1975; Pavlova strana, 1975; Lokvanji). Samostalne izložbe: Zetski dom, Cetinje (1923); Sala Gimnazije, Podgorica (1923, 1925); Moderna galerija, Titograd (1975, 1983); → Plavi dvorac, Cetinje (1977, retrosp.). Učestvovao je na značajnim grupnim izložbama u Crnoj Gori, gradovima bivše Jugoslavije i inostranstvu (Kopenhagen, Štutgart, Hamburg, Manhajm, Oslo, Moskva, Kipar, Australija...). Nagrade: Nagrada Predsjedništva Vlade NRCG (1947); Nagrada Ministarstva prosvjete NRCG (1948); Nagrada Cetinjskog likovnog salona „13. novembar” (1960); Plaketa SUKUJ-a (1973); Nagrada oslobođenja Titograda (1975); Nagrada ULUCG-a (1976); Trinaestojulska nagrada (1978). Jedan je od osnivača ULUCG-a (1946) i član prvog Umjetničkog savjeta. Bio je član Inicijativnog odbora za formiranje SLUJ-a (Zagreb, 1947).
Literatura i izvori: V. Đurić, Slikari i vajari iz Crne Gore (1900–1960), Cetinje, 1964; N. Vujošević, pred. kat. Niko Đurović, Moderna galerija, Titograd, 1975; M. Lompar, pred. kat. Niko Đurović, Plavi dvorac, UMCG, Cetinje, 1977; M. M. Marović, „Niko Đurović”, Prostor/vrijeme/trajanje – crnogorska likvna kritika, Podgorica, 2000, 86–90, 91–92; Lj. Zeković, „Đurovć Niko”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 75; N. Vujošević, „Niko Đurović”, Memento, crnogorska moderna umjetnost, Podgorica, 2005, 122–126.
Lj. Zeković