Đorđije Đorđević, Dušan Vuksan, 1913.

Đorđević, Đorđije, fotograf (Skadar, 1877 – Cetinje, 1952). Fotografski atelje otvorio je na Cetinju 1905. Atelje je selio nekoliko puta. Jedno vrijeme živio je u Podgorici i u Kotoru. U kolekciji → Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju nalazi se veliki broj snimaka spontanog i neposrednog tretmana portretisanih članova vladajuće kuće, službenika u stranim legacijama, oficira i brojnih žitelja grada Cetinja. Osmišljena scenografija dekora enterijera njegovog ateljea bila je idealizovani prostor, stilizovan da dočara salonske prostorije baroka, rokokoa i drugih pravaca; odgovarajuće amblemiranje, upotpunjeno uobičajenim rekvizitima – stilskom stolicom ili foteljom, teškom draperijom i tepisima. Iz faktura podnesenih upravi dvora saznaje se o angažovanju ovog cetinjskog fotografa na izradi portreta i drugih snimaka vezanih za članove crnogorske vladajuće porodice, pa i o cijenama usluga i obimnosti posla. Krajem jubilarne 1910. dodijeljena mu je titula dvorskog fotografa, koju počinje da bilježi na reversnoj strani svojih fotografija dizajniranih kao motiv dva anđela koji lebde, noseći crnogorski grb ispod koga piše Kr. Crn. Dvorski fotograf. Ispred njegovog objektiva defilovala je i emancipovana građanska klasa (Dušan Vuksan, 1913). Pratio je kralja i u vojnim pohodima, a arhivski dokumenti bilježe podatke o izradi osam slika dolaska vojske u Kolašin, 20 ratnih fotografija za prijestolonasljednika Danila, tri fotografije Manastira Ostrog, fotografije za knjeginje Milicu i Nataliju, kao i o naručenom foto-materijalu. Za njegov rad najkarakterističniji su studijski portreti. Kroz fotografiju cijele figure knjaževića Petra 1911. došao je do izražaja reprezentativni momenat i modela i cijelog „bogatstva” ateljea. Preciznim pozicioniranjem modela ispred pozadine, stvorena je iluzija šetnje u parku. Da bi se bolje dočarao predio koji liči na prirodni, po tepihu se posipa trava ili slama, a najčešće morska trava za punjenje fotelja. Za neke od komercijalnih portreta građanstva (kabinet-formata) koristi masku mekih ivica, čime se pogled koncentriše na lik ili frontalnu, dopojasnu figuru. Češće je korišćen za ženski portret, a ponekad i za parove ili svadbene fotografije. U uobičajenoj retorici fotografskog portreta, gledanje u kameru označava svečanost, otvorenost, razotkrivanje subjektove suštine. Zbog toga frontalnost djeluje kao prava poza, kao što su one sa vjenčanja. Likovi parova na svim fotografijama, pa i portretima snimljenim u ateljeima početkom XX v., uglavnom su ozbiljni; samo na ponekim fotografijama može se nazrijeti i blagi osmijeh, kao što je slučaj na nekima snimljenim u Đorđevom ateljeu. Imao je šestoro djece: četiri kćerke i dva sina. Troje djece je nastavilo da se bavi fotografijom: Mileva Đorđević (radila je deset godina u ateljeu), Zorka Đorđević, kasnije udata Popović (1921–1979), nastavila je da se bavi fotografijom do kraja života. O fotografiji je učila u ateljeu i u foto-sekciji osnovanoj pri foto-klubu na Cetinju. Godine 1948. prelazi da radi sa → Jovom Marićem i Đokom Miajlovićem u Foto-dokumentacionom centru pri Vladi Crne Gore. Najstariji sin Boško Đorđević snimao je kao foto-reporter u predratnoj Podgorici sve akcije i portrete komunista. Najviše je radio sa ocem, ali umire mlad, u 28. godini, nakon hapšenja i mučenja, kao komunistički aktivista (1937).

Literatura: M. Đurić, Istorija fotografije Crne Gore od 1840. do 1940. godine, Podgorica, 2013; M. Dragićević-Roganović, Fotografi na crnogorskom dvoru, Cetinje, 2016.

M. Đurić