Nikola Đonović, Milica, 1902.

Nikola Đonović, Naši oficiri, 1900.

Đonović, Nikola (Giov. Gulli, Nicolo), fotograf (?–?). Dolazi iz Skadra u Crnu Goru krajem 1880, sa znanjem dva zanata: fotografskog i sajdžijskog, kao i znanjem nekoliko stranih jezika. U Cetinju ostaje po nagovoru knjaza Nikole, kome je nedostajalo zanatlija. Albansko prezime Gulli mijenja u Đonović, po djedu Jovanu. Fotografski zanat učio je u Pragu, a knjaz Nikola mu pomaže da otvori fotografsku radnju devedesetih godina XIX v. na Cetinju (iako zvanični podaci bilježe 1903). U Nikolinom ateljeu snimaju se portreti sa estetskim i stilskim kriterijumima fotografije sa početka XX v. Fotografiše i crnogorske princeze u dvorskom enterijeru, te dopojasni portret kabinet-formata mitropolita Mitrofana Bana, sa posvetom popu Marku Martinoviću, 23. VI 1903. Neke od privatnih portreta štampa i na razglednicama tridesetih godina XX v. Izdaje seriju numerisanih bojenih litografskih razglednica sa motivima ulica – Dvorske, Katunske, pijace; grupnih portreta crnogorskih vojnika u nošnjama; oficira; gradske muzike; pazara; oranja; svadbi; spomenika kulture; ukazivanja časti istaknutim ličnostima (Izaslanici na grobu Dr. Bogišića, 2. IV 1908, Cavtat). Raspoložive razglednice iz kolekcije Jovana Vuksanovića bilježe datume od 1904. do 1907, a numeracija je od 1 do 56 različitih motiva. Sina Pavla (1893–1966) šalje u Prag i Zagreb da izuči fotografski zanat, pa on preuzima vođenje poslova nakon Nikoline bolesti i povratka u Skadar. Retuširanju fotografija podučava ga i slikar → Milo Milunović. Atelje je radio pedesetih godina XX v. Na poleđini fotografija rađenih u Nikolinom ateljeu, i ateljeima njegovih savremenika, u početku nije ništa bilo odštampano. Od 1902. praktikuje se štampa standardizovane pozadine sa anđelima, zelenom i plavom bojom. Karton se kupuje u firmi „Bernard Wachtl” u Beču. Već 1905. pojavljuje se novi avers sa imenom fotografa i reklamom radnje. Nikola štampa fotografiju svog sina Pavla, snimljenog pored velikog foto-aparata u crnogorskoj nošnji. Na prednjoj strani piše Nicolo Giova Gulli – Cetinje, a na poleđini Nikola Đonović fotograf Cetinje, uz natpis na dva jezika umnožavanje zabranjeno – sva prava zadržana. Sve dalje promjene vlasništva zabilježene su na poleđinama. Tako se bilježi i evidencija o udruživanju Đonovića i → Marka Vujovića, o čemu svjedoči pet fotografija snimljenih od 1914. do 1919, na kojima su nazivi Atelje Lovćen, Fotograf Đonović i Vujović. Pavlov sin Nikola Đonović (1922–1999) takođe uči fotografski zanat kod oca. Učesnik je NOB-a i šef foto-sekcije VII crnogorske omladinske brigade „Budo Tomović”.

Literatura: G. Kastratović, Istorija crnogorskog filma, Podgorica, 2006; M. Đurić, Istorija fotografije Crne Gore od 1840. do 1940. godine, Podgorica, 2013.

M. Đurić