Đorđije Crnčević, Dvoje, NMCG, Cetinje

Crnčević, Đorđije, vajar, slikar, konzervator i restaurator (Dupilo, Bar, 9. VI 1941 – Beograd, 13. I 2013). Poslije rata, seli se sa porodicom, kao kolonista, u Vojvodinu. Završio je ŠUZ u Herceg Novom (1959–1963) (→ Umjetnička škola u Herceg Novom). Na ALU u Beogradu diplomirao je 1967, na vajarskom odsjeku, i završio postdiplomske studije 1972, u klasi prof. M. Popovića. Studijski je boravio u Parizu (1966) i Londonu (1974). Bio je član grupe „10 plus” (1974). Radio je kao spoljni saradnik u RZZSK-u Srbije, na konzervaciji fresaka (1972–1985), i u Narodnom muzeju Beograda, na konzervaciji i restauraciji zidnih slika i slika na drvetu (Hilandar, 1983–1985). Nakon zemljotresa 1979. radi na zaštiti kulturnih dobara u Kotoru. Bio je prof. vajarstva na Višoj školi likovnih i primenjenih umetnosti u Beogradu (1991–2008). Od 1963. učestvuje na izložbama ULUCG-a. Stvaralački opus Đ. Crnčevića obuhvata vajarstvo, slikarstvo, crtež, grafiku, konceptualne projekte. U vajarskim radovima, kao i na slikama, tematskim sadržajem i likovno-estetskim izrazom povezuje vlastiti odnos prema životu i svijetu i tradicionalne vrijednosti – arhetipske praslike zavičajnog podneblja – genius loci sa iskaznim formalizmima moderne provenijencije – asocijativnim, apstraktnim, minimalističkim izrazom. Masa i prostor, kao primarne vajarske konstante, i korišćenje raznorodnih materijala u njegovom djelu imali su različita smisaona i energetska svojstva. Realizuje ih u raznim materijalima: terakoti, gipsu, kamenu, sigi, katranu, olovu, metalu i dr., dok svedenom formom postiže vizuelnu punoću izraza kojim uspostavlja sklad između unutrašnjih duhovnih sila, suptilnih varijacija tanane osjećajnosti i plastičnih oblika (Dvoje). U njegovom djelu konstantno je prisutna crna koja se može tumačiti kao alter ego umjetnika koji je svijet posmatrao kroz pesimističku notu tuge i tjeskobe. Međutim, na pojedinim djelima javlja se lirska nota – energetske vibracije, kojima udahnjuje život kamenu (Dvoje). Šezdesetih godina nastaju figurine od terakote – fetiši, postavljene direktno na tlo sa intencijom širenja kompozicije prema beskonačnom. Sedamdesetih na portretima introspekcijske zatvorenosti i formalno-znakovne svedenosti teži da demistifikuje psihološki, intelektualni i kognitivni profil konkretnih/imaginarnih ličnosti: Solženjicin (1974, 2012); Veliki pjesnik (1974); Glava (2012). Posljednji ciklus obuhvata geometrijske i minimalistički tretirane kubuse od sige („Sjećanje na dubinu vremena”, izložba 2010). Uporedo sa skulpturom, radio je slike apstraktnog uosjećanja u ciklusima Dnevnik u slikama (1962–2011), Miris boje (1995/96); crteže i grafike: Relikvije (1987), Noćne senke (1990) i konceptualni projekat Kompresija vremena (2010–2013) – pakovanje figurina, portreta, fragmenata skulptura u staklene tubuse (valjak, kocka) ili kavezne konstrukcije, koji predstavljaju virtuelnu retrospekciju njegovog stvaralačkog opusa. Autor je više skulptura u slobodnom prostoru: Danilovgrad, Sokobanja, Beograd, Portorož, Sremska Mitrovica, Karansebeš (Rumunija), Apatin. Bavio se i publicističkim radom (Crnčević, M. Đorđe: „Prvi krug spirale”, Pobjeda, Titograd, 28. X 1975). Imao je 28 samostalnih izložbi: Beograd, Ivanjica, Zaječar, Paraćin, Novi Sad, Zemun, Sarajevo, Bar, Budva, Petrovac, Užice, Cetinje, Virpazar. Učestvovao je na oko 200 kolektivnih izloži: Srbija, BiH, Slovenija, Rumunija, Finska, Hrvatska, Austrija, Crna Gora, SSSR, Mađarska i dr. Učesnik je brojnih simpozijuma i kolonija. Dobitnik je nagrada na izložbama: „Vojnici likovni umetnici”, Dom JNA, Beograd (1968); Kolonija mladih, Ivanjica; XV izložba Umetničke kolonije u Ečkoj (1970); „Prostor 78”, Beograd (1978), IV Bijenale male plastike, Murska Sobota (1979); I Bijenale crteža i male plastike, Beograd (1993); Jesenji salon ULUS-a, Beograd (2009) i Velike nagrade ULUS-a, Beograd (1997). Bio je član ULUS-a (od 1968).

Izvori: Z. Vučinić, pred. kat. Skulptura Đorđija Crnčević, Likovni salon Tribine mladih, Novi Sad, 1977; K. Bogdanović, pred. kat. Đorđije Crnčević, skulpture, slike, Galerija Doma omladine, Beograd, 1985; B. Ljubišić, pred. kat. Đorđije Crnčević, skulpture –slike, Umetnička galerija „Stara kapetanija”, Zemun, 1992; K. Bogdanović, pred. kat. „Osluškivanje materijala”, Đorđije Crnčević, skulpture, Galerija ULUS-a, Beograd, 1996; Z. Vučinić, pred. kat. „Znakovi prošlosti”, Đorđije Crnčević, skulpture, Galerija ULUS-a, Beograd, 1996; R. Bošković, pred. kat. Tokovi umetničkog nadahnuća. Đorđije Crnčević – ’skica’ za retrospektivu, Gradska galerija, Užice, septembar 2011.

Lj. Zeković