Anka Burić, iz ciklusa Život gomile, 1985, NMCG, Cetinje

Anka Burić, Ravnoteža, diptih, 2017, CANU, Podgorica

Burić, Anka, grafičarka, multimedijalna umjetnica, univerzitetski profesor (Nikšić, 30. IV 1956). Završila je PA u Nikšiću. Diplomirala je grafiku 1981. na ALU u Sarajevu, u klasi prof. Dževada Hoze. Na Akademiji Výtvarných Umĕní u Pragu specijalizirala je kod prof. Ladislava Čepelaka (1982–1983). Magistarske studije završila je 1983. na FLU u Beogradu, u klasi profesora B. Miljuša. Studijski je boravila 1984. u Cité Internationale des Arts u Parizu. Predavala je na FF u Nikšiću (1985–1988) i na FLU na Cetinju (od njegovog osnivanja 1988), na kojem je redovni profesor i u dva mandata šef odsjeka Grafika. Osnivač je Grafičke zbirke na FLU na Cetinju. Da bi izrazila višesložnost svojih spoznajnih i kreativnih interesovanja, ona pomjera granice izražajnih formi, koje obuhvataju: klasičnu i eksperimentalnu grafiku, slike, crteže, objekte, instalacije i frotaže – arheografike. U njenom djelu je primarna kategorija vremena koje kao „uzrok nastanka, trajanja i raspadanja stvari – prošlosti, sadašnjosti i budućnosti” određuje njen odnos prema zavičaju, prirodi, čovjeku, ljudskim civilizacijama, kolektivno nesvjesnom. Likovni opus A. Burić moguće je, u jednom segmentu, definisati kroz složenu strukturalno-semantičku analizu djela koje obuhvata arhetipske znake, simbole, psihograme, ideograme – samosvojne mitologeme umjetnice. Pored klasičnih likovnih sredstava: olovka, akrilik, tuš..., koristi materijale prirodnog porijekla: pepeo, vosak, mermerni prah, slojeviti pigment – čađ ili presovani ugljen i akrilik, vino, rđu, pečeni papir... U procesu rada eksperimentiše sa tehnološko-tehničkim načinima njihove primjene, apriorno poštujući svoj stvaralački princip da je „umjetnost proces u procesu”. Kompleksnost kreativnih interesovanja iskazuje različitim izražajnim formama i sadržajima. Na grafikama (suva igla), slikama („krpama”) i crtežima osamdesetih godina dominiraju usamljene i izolovane ljudske figure (kao jedinke ili dio određenog narativa), koje svodi na metaforički ili psihološki znak (Portreti; Život gomile, Pariz, 1984; Oni dolaze; Prošlost ljudske budućnosti; To je sve samo to; Put ka, 1982). Početkom XXI v. svođenjem forme na suštinu, na principe simetrije i ravnoteže, definiše likove-portrete centralnom osom, profilom, okom, rukama, nogama u kontekstu postmodernog izraza: unutra – spolja, lice – naličje (Tačno na ponoć; Ravnoteža; Profil profila; Lica Lica, 2000; Pogled). Angažovan odnos prema društvenim aktuelnostima (Istok – Zapad, 2002; Bez riječi; Crna tačka, 2003) i iskonska vitalistička energija i duhovna snaga rodnog tla proširili su polje njenih umjetničkih traženja u kontekstu izražajnih mogućnosti multimedijalnog izraza: instalacije (Treći bunar, Cetinjsko bijenale, 2002); performans (Crna tačka, Podgorica, 2003); monotipije (Proces; Vino i vrenje; Vino i vrijeme, 2004–2009; Trajanje, Skidanje rđe, 2009–2014); frotaži (hijeroglifi iz Kairskog muzeja, 2000); plastični elementi sa sakralnih spomenika Skadarskog jezera; Umjetnik, vrijeme i prostor, Direrhaus, Nirnberg (2013), „arheografike” – monotipije koje predstavljaju njenu originalnu kreaciju (Otisak vremena – stećci Crne Gore, 2017–2019). Radovi joj se nalaze u mnogim značajnim muzejima, galerijama i kulturnim institucijama, kao i u privatnim kolekcijama. Izlagala je samostalno na više od 40 izložbi – Nikšić, Titograd, Ljubljana, Beograd, Podgorica, Novi Sad, Herceg Novi, Sarajevo, Čačak, Apatin, Budva, Tivat, Skoplje, Seul, Pariz, Njujork, Cetinje i dr. Učestvovala je na preko 250 kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu: Francuska, Austrija, Belgija, Kipar, Rumunija, Egipat, Japan, Njemačka, Italija, SAD, Rusija, Češka, Grčka, Njemačka, Japan, Slovenija, Srbija, BiH... Tokom studijskih putovanja boravila je u: Grčkoj, Čehoslovačkoj, Njemačkoj, Francuskoj, Italiji, SAD, Južnoj Koreji i Egiptu. Dobitnica je 27 nacionalnih i internacionalnih nagrada za grafiku i crtež, među kojima se izdvajaju: Velika diploma za grafiku na II INTERBIFEP-u u Tuzli (1982, 2004); „Veliki pečat” Grafičkog kolektiva, Beograd (1985); Nagrada „Milunović, Stijović, Lubarda” na Tradicionalnoj izložbi ULUCG-a, Podgorica (1997); I Nagrada „Zlatna presa” na III Internacionalnom trijenalu grafike u Kairu (2000); Godišnja nagrada → Centra savremene umjetnosti Crne Gore, Podgorica (2000); Trinaestojulska nagrada Republike Crne Gore (2001); Nagrada 39. Hercegnovskog zimskog salona (2006); Nagrada za stvaralaštvo „Braća Karić”, Beograd (2007); Nagrada na Bijenalu, Galerija „Osten”, Skoplje (2012); Nagrada IMAF ‒ Međunarodna fondacija za muziku i umjetnost, Galerija svjetskog crteža „Osten”, Skoplje (2014). Odlukom Vlade Crne Gore, dobila je status istaknutog kulturnog stvaraoca (2011). Članica je ULUCG-a od 1981. Članica Evropske akademije nauka i umjetnosti u Salcburgu (EASA) je od 2019. Predsjednica je Odbora za likovne umjetnosti CANU (→ Crnogorska akademija nauka i umjetnosti). Za vanrednog člana CANU izabrana je 2003, a za redovnog 2008.

Literatura i izvori: M. Gavrilov, pred. kat. Anka Burić Đurđevac, Moderna galerija, Titograd; Centar za kulturu, Nikšić, 1984; J. Mikuz, pred. kat. Slike Anke Burić, Moderna galerija Ljubljana, Mala galerija, 1989; P. Ćuković, pred. kat. Anka Burić, Umjetnički paviljon, Podgorica; Galerija YU KIC-a New York; Galerija „Forum, Nikšić”, 1991; J. Denegri, pred. kat. Slike i crteži Anke Burić, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”, Čačak, 1991; D. Radovanović, pred. kat. Anka Burić, Moderna galerija, Podgorica, 1994; Lj. Ćinkul, „Anka Burić; Novi grafički radovi”, Čuvari umetničke tajne, Beograd, 2002, 176–181; K. Bogdanović, Lj. Kardžić, Z Gavrić, pred. kat. Anka Burić: Lica, Galerija Kulturnog centra, Beograd; Savremena galerija, Pančevo, 2004; Lj. Gligorijević, pred. kat. Anka Burić, Galerija crteža „Haos”, Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić”, Beograd, 2005, 110–111; N. Nikčević, Lj. Zeković, pred. kat. Tačno u ponoć: grafike, Right atmidnnight, Galerija „Centar”, Podgorica, 2006; Lj. Zeković, „Anka Burić”, Individualne likovne poetike, Podgorica, 2008, 180–195; J. Marinković, M. Rogić, pred. kat. Anka Burić: Trajanje, Umetnička galerija „Nadežda Petrović”, Čačak, 2009; O. Perović, pred. kat. Likovni umjetnici članovi Crnogorske akademije nauka i umjetnosti: izložba povodom 40 godina rada CANU, Umjetnički paviljon, Podgorica, 2011; „Anka Burić”, Likovne poetike članova CANU (priredila Lj. Zeković), Podgorica, 2015, 18–41.

Lj. Zeković