Uprava za dijasporu Crne Gore. Osnovana je u oktobru 2013. kao resorni organ u sastavu MVPEI-a (sada → Ministarstvo vanjskih poslova Crne Gore), nadležan za odnose sa iseljeništvom. Shodno značaju crnogorske dijaspore u procesu obnavljanja nezavisnosti Crne Gore 2006, ali i prepoznavajući ukupne potencijale iseljeništva, → Vlada Crne Gore je usvojila prvu Strategiju saradnje sa iseljenicima (iz 2010), kojom je predviđeno jačanje institucionalnih kapaciteta i veza Crne Gore sa iseljeništvom, što je podrazumijevalo obrazovanje organa državne uprave. Već 2014. Vlada Crne Gore je usvojila Strategiju za period 2014–2018, a kao prioritetni zadatak, sredinom 2015, usvojen je Zakon o saradnji Crne Gore sa iseljenicima, prvi takav legislativni akt od obnove crnogorske nezavisnosti, kojim je utvrđeno da je briga o iseljenicima dio unutrašnje i vanjske politike Crne Gore. Ovim zakonom determinisana je kategorija iseljenika, pod kojom „se smatraju crnogorski državljani i druga lica porijeklom iz Crne Gore, koji žive u inostranstvu i koji Crnu Goru doživljavaju kao svoju matičnu državu ili državu porijekla i baštine je kao demokratsku, nezavisnu, suverenu građansku, multietničku i multikulturalnu državu”. Uprava za dijasporu obavlja administrativne i tehničke poslove za potrebe Savjeta za saradnju sa iseljenicima, kao savjetodavnog tijela Vlade Crne Gore, koje učestvuje u kreiranju i sprovođenju ukupnih aktivnosti saradnje sa iseljenicima. Savjet za saradnju sa iseljenicima čine predstavnici iseljenika, predstavnici državnih organa, opština i drugih institucija i udruženja, kao i istaknutih ličnosti. Organi Savjeta su predsjednik, potpredsjednici i sekretar. Prvi saziv Savjeta za saradnju sa iseljenicima konstituisan je 2016. i imao je 77 članova. Prvi predsjednik ovog tijela bio je Nenad Popović. Povećanje broja članova Savjeta za saradnju sa iseljenicima na 94 uslijedilo je 2018. nakon usvajanja novog Zakona o saradnji Crne Gore sa dijasporom – iseljenicima, kada je, između ostalog, utvrđeno pravo Uprave za dijasporu da predlaže pet članova Savjeta. Politiku saradnje sa iseljenicima preko resornog ministarstva utvrđuje Vlada Crne Gore, a sprovodi je Uprava za dijasporu, koja je nadležna za zaštitu i očuvanje prava i interesa iseljenika u pogledu kulturnog identiteta, očuvanje državnog identiteta i pripadnosti Crnoj Gori, zatim za jačanje obrazovne, naučne i sportske saradnje, informisanje, zaštitu prava i položaja iseljenika i unapređivanje privrednog partnerstva. Zakonom je uvedena obaveza Uprave za dijasporu da putem javnog konkursa finansijski pomaže u sufinansiranju projekata organizacija iseljenika i pruža im materijalnu pomoć u drugim slučajevima predviđenim Zakonom. Uprava za dijasporu je zadužena da vodi evidencije o iseljenicima, organizacijama iseljenika, fondacijama i legatima otvorenim za stipendiranje studenata iz Crne Gore, koje su osnovali iseljenici. Uprava je 2018. započela postupak evidencije iseljenika i preko izdavanja iseljeničke knjižice, u saradnji sa drugim državnim organima, kao javne isprave koja iseljeniku služi u svrhe predstavljanja i identifikacije kod državnih organa Crne Gore za vrijeme boravka u Crnoj Gori. Osim navedene, omogućila je elektronsku evidenciju iseljenika putem veb-aplikacije od početka 2019, koja se nalazi na sajtu Uprave, u obliku upitnika od 27 pitanja, koja omogućava istraživanje bitnih odrednica crnogorskog iseljeništva – od njegove brojnosti do socijalne i kulturne profilacije. Uprava za dijasporu je nadležna za sprovođenje postupka za dodjeljivanje nagrada iseljenicima i njihovim organizacijama za poseban doprinos koji su dali jačanju veza sa Crnom Gorom, u različitim kategorijama predviđenim Zakonom. U cilju okupljanja iseljenika, Uprava za dijasporu organizuje manifestaciju „Dani dijaspore”, koja se održava jednom godišnje u Crnoj Gori. Prvi put je održana u Petnjici 2017. godine. Samostalno i u koordinaciji sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima, Uprava realizuje posjete iseljeničkim organizacijama, a sve informacije od značaja za iseljeništvo nalaze se na sajtu ovog državnog organa. Nastavljene su programske aktivnosti nekadašnjeg → Centra za iseljenike Crne Gore, poput Ljetnje škole jezika i kulture „Crna Gora moja postojbina” i organizovanja kurseva crnogorskog jezika u iseljeničkim sredinama. Uprava je, u suizdavaštvu, objavila knjige: Vijek sjećanja, Medova 1916–2016, Podgorica, 2016; Historia de Montenegro, siglos XIX-XX-XXI, Buenos Ajres, 2017, autora Živka Andrijaševića, i Crnogorci u Sjedinjenim Američkim Državama 1860–1910, knjiga I, Podgorica, 2020, autorke Šerin Novotni. Od januara 2019. Uprava za dijasporu je samostalan organ državne uprave. Prvi direktor Uprave za dijasporu je Predrag Mitrović.

Literatura: Bilten Uprave za dijasporu, 1, 2018; Grupa autora, Dijaspora Crne Gore u prošlosti i sadašnjosti, Podgorica, 2019.

I. Jovović