Referendum o državnopravnom statusu Crne Gore 2006. Nakon sukoba unutar vladajuće Demokratske partije socijalista Crne Gore (DPS) i pobjede tadašnjeg premijera i potpredsjednika DPS-a → Mila Đukanovića na predsjedničkim izborima (1997), dolazi do zaokreta u politici crnogorske vlasti prema Srbiji i zajedničkoj državi sa Srbijom. U toku pregovorâ najviših predstavnika Srbije i Crne Gore i Evropske unije (EU), februara 2002, došlo se do kompromisnog prijedloga EU o formiranju Državne Zajednice Srbija i Crna Gora i potpisivanja tzv. Beogradskog sporazuma, te prihvatanja, u Skupštini RCG (→ Skupština Crne Gore), Ustavne povelje (4. februara 2003). Ustavnom poveljom ostavljena je mogućnost Srbiji i Crnoj Gori da, ukoliko tako odluče, mogu nakon tri godine funkcionisanja Državne Zajednice organizovati referendum – ili za nezavisnost ili za ostanak u Državnoj Zajednici. Zvanična Crna Gora se opredijelila za organizovanje referenduma o nezavisnosti nakon što je polovinom 2004. formiran Pokret za nezavisnu evropsku Crnu Goru. Pored angažovanja na nivou lokalnih zajednica, Pokret je organizovanim radom među iseljenicima i građanima na privremenom boravku u inostranstvu ostvario i razvijenu međunarodnu djelatnost. Uporedo sa Pokretom za nezavisnu evropsku Crnu Goru postojao je Pokret za evropsku državnu zajednicu Srbije i Crne Gore. Decembra 2005. EU podržava organizovanje referenduma i poziva sve strane u Crnoj Gori da se dogovore o pravilima. Venecijanska komisija Savjeta Evrope iznosi svoje mišljenje o pravilima referenduma, pa tako nije prihvaćen prijedlog predsjednika Vlade Srbije Vojislava Koštunice da se omogući građanima Srbije, porijeklom iz Crne Gore, da mogu glasati na referendumu u Crnoj Gori. Da bi rezultati referenduma bili međunarodno priznati, utvrđuje se, po prvi put, kvalifikovana većina od 55% izašlih glasača. U martu 2006, nakon dvomjesečnih pregovora o referendumskim uslovima, uz posredovanje EU, vlast i opozicija usvajaju novi Zakon o referendumu, pa Skupština RCG, na prijedlog predsjednika Republike (→ Predsjednik Crne Gore), 2. marta 2006. jednoglasno donosi odluku o raspisivanju referenduma za 21. maj 2006. godine. Ubrzo, 23. marta, formira se Suverenistički blok, potpisivanjem sporazuma 10 parlamentarnih i vanparlamentarnih partija i Pokreta za nezavisnu evropsku Crnu Goru o zajedničkom učešću u referendumskoj kampanji. Od ukupno 419.240 građana koji su glasali, što predstavlja oko 86% upisanih birača, 230.661 glasač, odnosno 55,5%, odgovorilo je sa „da” na referendumsko pitanje: „Želite li da Republika Crna Gora bude nezavisna država, sa punim međunarodno-pravnim subjektivitetom?”, dok je protiv bilo 185.002 ili 44,5% glasača. Referendum o nezavisnosti protekao je u mirnoj, demokratskoj atmosferi. Organizovan je po najvišim evropskim standardima, uz do tada najveći broj domaćih i inostranih posmatrača, te su građani Crne Gore, koji su glasali, ubjedljivom većinom od 55,5% ispunili jedinstvenu normu koju je EU nametnula i odlučili o obnovi nezavisnosti Crne Gore. Skupština RCG, na sjednici održanoj 3. juna 2006, na osnovu člana 81 tačka 2 Ustava RCG, donijela je Odluku o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore. Na istoj sjednici, Skupština je donijela Deklaraciju nezavisne Republike Crne Gore, u kojoj se ističe da će Crna Gora, kao nezavisna država, nastaviti da se izgrađuje kao građanska država, multinacionalno, multietničko, multikulturno i viševjersko društvo, zasnovano na poštovanju i zaštiti ljudskih sloboda i prava, prava manjina, principima parlamentarne demokratije, vladavine prava i tržišne ekonomije; da prihvata principe utvrđene dokumentima OUN, Savjeta Evrope, OEBS-a i drugih međunarodnih organizacija; da potvrđuje kao strateški prioritet ubrzano integrisanje u EU; da je čvrsto opredijeljena da pristupi evropskim i evroatlantskim NATO bezbjednosnim strukturama i da će nastaviti da doprinosi učvršćivanju regionalne stabilnosti i bezbjednosti; da će uspostaviti i razvijati bilateralne odnose sa drugim državama; da će nastaviti sa aktivnom politikom dobrosusjedstva i regionalne saradnje, kao i da će iskazivati poseban interes i punu spremnost da sa Republikom Srbijom riješi dosadašnja međusobna prava i obaveze i da će razvijati dobre i prijateljske međudržavne odnose. Takav tok i ishod referenduma podstakao je mnoge države i međunarodne organizacije da u veoma kratkom periodu priznaju rezultate referenduma i nezavisnost Crne Gore, te da odluče o uspostavljanju diplomatskih odnosa i prijemu Crne Gore u OUN i druge međunarodne organizacije.