Diplomatska služba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca / Kraljevine Jugoslavije. Ministarstvo inostranih djela Kraljevine SHS i Ministarstvo inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije prevashodno su se zasnivali na nasljeđu nekadašnjeg Ministarstva inostranih dela Kraljevine Srbije, te njene diplomatske i konzularne službe. Ustanove i tradicija konzularne službe Kraljevine Crne Gore preuzete su samo u pojedinim slučajevima. Izvršeno je nekoliko reorganizacija Ministarstva i područne službe: ukazom iz 1919, rješenjima ministra iz 1922, 1925. i 1926, zakonom iz 1930. i ukazom iz 1939. godine. Pritom, postojao je i projekat iz 1922. i nacrt zakona iz 1929. godine. Zakonom iz 1930. ukinuta je dotadašnja podjela službe na diplomatsku i konzularnu i uvedena je jedinstvena diplomatsko-konzularna služba. Dvanaest srpskih poslanstava nastavilo je nesmetano svoj rad poslije 1918. godine. U poraženim državama prekinut je kontinuitet predratnih i poslijeratnih diplomatskih odnosa, na osnovu odluka Pariske mirovne konferencije (→ Pariska mirovna konferencija 1919–1920. i Crna Gora ), te su prvo slati delegati, komesari i opunomoćeni predstavnici vlade, a otpravništva poslova i poslanstva postepeno su otvarana poslije potpisivanja mirovnih ugovora, sve do 1926. godine. Do Drugog svjetskog rata (→ Crna Gora u Drugom svjetskom ratu) otvoreno je devet novih poslanstava: u Pragu, Varšavi, Tirani, pri Svetoj Stolici i u vanevropskim zemljama. Zbog štednje su ukinuta poslanstva u Lisabonu, Stokholmu i Kopenhagenu (1920), Madridu i Bernu (1933). Poslanstvo u Hagu je ukinuto zbog prekida jugoslovensko-holandskih diplomatskih odnosa 1920. godine. Poslanstva u Pragu i Tirani su prevedena u generalne konzulate, a poslanstvo u Varšavi ukinuto (1939) zbog njemačke okupacije Češke i Poljske, i italijanske okupacije Albanije. Postojala je praksa da jedan poslanik bude akreditovan u više država, koja je primijenjena u Londonu i Briselu za Holandiju, Parizu za Portugal, Španiju i Švajcarsku, i Berlinu za skandinavske države. Otpravništvo poslova u Rigi postojalo je u periodu 1929–1933, dok je poslanstvo u Moskvi otvoreno nakon uspostavljanja jugoslovensko-sovjetskih diplomatskih odnosa 1940. godine. Slovačka je priznata za državu sa ograničenim suverenitetom otvaranjem diplomatske agencije u Bratislavi 1939. godine. Među vanevropskim zemljama, SAD i države u Južnoj Americi imale su prvenstvo u diplomatskoj službi zbog dijaspore i ekonomskih odnosa. Stalne delegacije su otvorene pri Međunarodnoj dunavskoj komisiji (1920) i Društvu naroda u Ženevi (1924. i 1927), a zakonske odredbe o stalnim delegatima su donijete 1930. i 1931. godine. Poslanstva u Bukureštu i Ankari su podignuta na nivo ambasada (1938. i 1939). Ambasada u Rumuniji ponovo je svedena na nivo poslanstva, marta 1941. godine. Plan o podizanju poslanstva u Varšavi na nivo ambasade, iz 1938, nije ostvaren. Poslije odluke da se ukinu svi generalni konzulati u prijestonicama gdje su postojala diplomatska predstavništva (1929), poslanstva su preuzela u svoju nadležnost konzularne poslove. U pogledu činovničkog aparata, Srbi su imali vidnu prednost, ali su uglavnom postavljane osobe po političkom, a ne stručnom principu. Ante Trumbić je bio jedini nesrbin na čelu ministarstva, dok je Aleksandar Cincar-Marković bio jedini profesionalni diplomata koji je postavljen za ministra inostranih poslova. Pored Srba, vidniju ulogu među činovnicima imali su Slovenci, Crnogorci i Makedonci, dok su znatno manje bili zastupljeni Hrvati i Muslimani.
Literatura i izvor: V. Vinaver, Jugoslavija i Mađarska 1918–1933, Beograd, 1971; M. Gulić, Kraljevina Jugoslavija i Dunav. Dunavska politika jugoslovenske kraljevine 1918–1944, Beograd, 2014; P. Krejić, „Poslanstvo Kraljevine Srbije i Kraljevine SHS u Švedskoj – Stokholm 1918–1920”, Arhiv, 1–2, 2002; M. V. Kisovac, Diplomatski predstavnici, Beograd, 1939; G. Latinović, „Jugoslovensko-švedski odnosi (1920–1941)”, Glasnik Udruženja arhivskih radnika Republike Srpske, 7, 2015; Dr M. Đ. Milojević, Balkanska ravnoteža. Sećanja kraljevog diplomate, Beograd, 1994; M. Milošević, „Diplomatski odnosi između Kraljevine SHS i Kraljevine Holandije, 1918–1922: kontinuitet diplomatskih odnosa, prekid i njihovo ponovno uspostavljanje”, Arhiv, 1–2, 2001; M. Milošević, Jovan Dučić, Diplomatski spisi (predgovor), Beograd, 2015; A. Mitrović, „Deutschland und Jugoslawien 1919–1933”, Zbornik Filozofskog fakulteta, XII–1, Spomenica Georgija Ostrogorskog, 1974; S. Mićić, Od birokratije do diplomatije. Istorija jugoslovenske diplomatske službe 1918–1939, Beograd, 2018; S. Mićić, „Yugoslav Diplomats during the Interwar Period”, Balcanica Posnaniensia. Acta et studia, Vol. XXV, 2018; D. Petrović, „Predstavništva Kraljevine Jugoslavije u skandinavskim zemljama 1918–1945”, Arhiv, 1–2, 2013; M. F. Petrović, „Pljevljaci u službi diplomatije Kraljevine Jugoslavije (1919–1945). O Ministarstvu inostranih poslova (djela), diplomatskim i konzularnim zastupništvima”, Glasnik Zavičajnog muzeja, 8–9, 2013; Dr G. Popi, Jugoslovensko-rumunski odnosi 1918–1941, Novi Sad, 1984; A. Rahten, „Očrt slovenske diplomacije ali diplomacije Slovencev”, Teorija in praksa, 3, 2011; I. Ristić, „Diplomatsko-konzularna predstavništva i predstavnici Kraljevine SHS u Bugarskoj, 1920–1929”, Arhiv, 1–2, 2012; M. Sovilj, Československo-jugoslávské vztahy v letech 1939–1941. Od zániku Československé republiky do okupace Království Jugoslávie, Praha, 2016; D. L. Stevanović, Reorganizacija naše diplomatske struke, Zagreb, 1920; A. Suppan, Jugoslawien und Österreich 1918-1938. Bilaterale Außenpolitik im europäischen Umfeld, Wien-München, 1996; D. Todorović, „Pitanje uspostavljanja diplomatskih odnosa između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Republike Turske (1923–1925)”, Balcanica, IV, 1973; Á. Hornyák, Hungarian-Yugoslav relations 1918–1927, New York, 2013; Arhiv Jugoslavije; Fond Ministarstva inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije.
S. Mićić