Crnogorsko iseljeništvo između dva svjetska rata (1919–1941). Nakon što je Crna Gora postala dio Kraljevine SHS, iseljavanje Crnogoraca bilo je uglavnom usmjereno prema Australiji, Sjevernoj i Južnoj Americi, Turskoj. Prema statističkim podacima, broj iseljenika iz Jugoslavije u Australiju, za period od 1919. do 1941, iznosio je oko 15.000 ljudi, a od toga je Crnogoraca bilo nešto više od 1.000. Iseljenici su uglavnom radili na poljoprivrednim imanjima, u drvnoj industriji, rudnicima i farmama. Poslije 1918. krenuo je i novi talas iseljenika iz Crne Gore za SAD, koji se, za razliku od Južne Amerike, nastavio i nakon završetka Drugog svjetskog rata (→ Crna Gora u Drugom svjetskom ratu). Broj iseljenih Crnogoraca u SAD teško je utvrditi, jer je arhivska građa o tome vrlo oskudna, a teško je izdvojiti sadašnju teritoriju Crne Gore iz Zetske banovine i tačno utvrditi koliko je crnogorskog stanovništva otišlo za SAD. Podaci su najčešće parcijalni i odnose se na gradove ili manje oblasti. Masovna iseljavanja stanovništva u SAD bila su u godinama 1929, 1930, 1934. i 1935. Tek od 1929. iseljavanja je moguće pratiti na osnovu evidencija. Od 1929. do 1940. iz Zetske banovine se u SAD iselilo 1.200 stanovnika. Poslije 1918. i završetka Prvog svjetskog rata (→ Crna Gora u Prvom svjetskom ratu), Crnogorci se iseljavaju i u Argentinu, a prve grupe doseljenika bili su politički emigranti. Nakon njih, krenuli su i ekonomski emigranti. Iz Argentine su se crnogorski emigranti raseljavali u susjedne države – Paragvaj, Bolivija, Peru, itd. U ovom, najjačem, talasu iseljavanja iz Crne Gore u Argentinu procjenjuje se da je pristiglo oko 10.000 ljudi. U Argentini je značajna kolonija Crnogoraca bila u Dok Sudu, predgrađu Buenos Ajresa. Pored toga, Crnogorci su u većem broju naseljavali kolonije – General Madariaga, Tandil, Venado Tuerto-Aribenjos, La Montenegrina, koja je ujedno i najveća kolonija Crnogoraca. Statistički podaci pokazuju da se u Urugvaj od 1924. do 1929. iselilo 14 iseljenika iz Crne Gore, a od 1930. do 1940. još 80 iseljenika. U Peru se od 1930. do 1940. doselio 41 iseljenik iz Zetske banovine, dok se dvadesetih godina XX vijeka u Paragvaj doselilo 47 iseljenika iz Crne Gore. U Čile se od 1926. do 1929. iselilo iz Crne Gore (Zetske banovine) 11 stanovnika, a od 1930. do 1940. 85 stanovnika. Za Brazil je veoma teško utvrditi koliko je bilo doseljenika iz Crne Gore ili Zetske banovine u ukupnoj sumi jugoslovenskih doseljenika. Od 1920. do 1940. podaci o jugoslovenskim iseljenicima u Brazilu, zavisno od izvora, kreću se od 8.794 do 40.000 iseljenika. Prema statističkim podacima, iz Crne Gore (Zetske banovine) iselilo se u Brazil 10 stanovnika u periodu od 1924. do 1929, a od 1930. do 1940. ukupno 37 stanovnika. Između dva svjetska rata došlo je do iseljavanja stanovništva islamske vjeroispovijesti u Tursku. Podaci o ovom iseljeničkom pravcu nijesu cjeloviti. Oblasti iz kojih je dolazilo do iseljavanja bile su: Vraneška dolina, Donji Kolašin i Bihor. Najveći iseljenički val izazvalo je nasilje koje su pripadnici pravoslavnog stanovništva ovih oblasti izvršili nad oblasnim muslimanskim stanovništvom (1924). Od 2.500 stanovnika islamske vjeroispovijesti iz Vraneške doline, većina se iselila u Tursku. Malobrojni sačuvani podaci ukazuju da se u avgustu i oktobru 1935. u Tursku iselilo iz Andrijevačkog sreza pet porodica sa 13 članova, iz Beranskog sreza dvije porodice sa devet članova, iz Bjelopoljskog sreza 31 porodica sa 161 članom i iz Pljevaljskog sreza 14 porodica sa 63 člana.
Literatura: Istorijski leksikon Crne Gore, knj. 5, Podgorica, 2006; Đ. Pejović, Iseljavanje Crnogoraca u XIX vijeku, Podgorica, 2003; G. Stojović, M. Miljić, Crnogorci u Južnoj Americi, Podgorica, 2012; P. Krivokapić, B. Borilović, Bibliografija o iseljenicima iz Crne Gore do 1941, Podgorica, 2010; N. Stevović, Rata – crnogorska kolonija u Vojvodini, Beograd, 2013; Dijaspora Crne Gore u prošlosti i sadašnjosti, Podgorica, 2019.
N. Perošević