Ban, Matija (Petrovo Selo, Dubrovnik, 1818 – Beograd, 1903), tajni agent srpske vlade za političko-propagandni rad. Kratko je pripadao franjevačkom redu, a zatim se zaposlio kao činovnik. U Srbiju je došao 1844. godine. Dobio je status „neukaznog činovnika”, što znači da nije zvanično vođen kao činovnik vlade, već je primao platu iz tajnog vladinog fonda za političku propagandu. Njegov direktni pretpostavljeni bio je → Ilija Garašanin, tada ministar unutrašnjih djela. Na osnovu odluke srpske vlade, održavao je veze sa mitropolitom → Petrom II Petrovićem Njegošem, kome je davao instrukcije, te donosio novčanu pomoć i pisma srpskog vladara i visokih zvaničnika. Kao izaslanik srpske vlade, odnosno Ilije Garašanina, boravio je na → Cetinju 1848, kada je razgovarao sa mitropolitom Petrom II o zajedničkom vojnopolitičkom djelovanju Srbije i Crne Gore na teritoriji Osmanskog carstva, kao i o planu za njihovo državno ujedinjenje. Naredne godine ponovo je o istim temama razgovarao sa mitropolitom na Cetinju, donijevši mu novčanu pomoć i pismo kneza Aleksandra. Posjetio je mitropolita na Cetinju i 1850, kada se razgovaralo i o uključivanju albanskih plemena u oslobodilački pokret. Posljednji susret mitropolita Petra II i Bana bio je na Cetinju, avgusta 1851. godine.

Literatura: Lj. Durković-Jakšić, Srbijansko-crnogorska saradnja (1830–1851), Beograd, 1957; J. Ćetković, „Dva momenta iz vladavine Petra II Petrovića Njegoša”, Istorijski zapisi, knj. VII, 7–9, 1951; P. Popović, Odnosi Srbije i Crne Gore u XIX veku (1804–1903), Zbornik dokumenata, Beograd, 1987; Hrvatska enciklopedija, knj. 1, Zagreb, 1999.

Ž. Andrijašević