Dvorac na Kruševcu, Rudolf Mosinger, 1910, NMCG

Dvorac na Kruševcu, dvorac na lokalitetu Kruševac u Podgorici, koji se nalazi sa druge strane rijeke Morače, zapadno od podgoričke Stare varoši. U periodu između 1891. i 1894. pristupilo se njegovoj izgradnji. Relevantni istorijski izvori različito tretiraju namjenu Dvorca – prema jednom tumačenju, u pitanju je zimska rezidencija knjaza → Nikole I Petrovića Njegoša, a po drugom ljetnjikovac princa → Mirka Petrovića Njegoša. Osnovne arhitektonske karakteristike objekta sadržane su u jednostavnom konceptu, skladnim linijama i jasnom uočavanju neoklasicističkog stila. Riječ je o građevini zidanoj od kvalitetno klesanog kamena, sa izdignutim prizemljem, spratom i potkrovljem prekrivenim četvorovodnim krovom. Posebnu brigu projektant je posvetio izgledu zapadne fasade sa prilaznim stepeništem ka glavnom ulazu ispred koga je formiran trijem sa balkonom na spratu. Dvorac na Kruševcu predstavlja najvažniji segment rezidencijalnog kompleksa u okviru koga se nalaze prizemna zgrada zvana Perjanički dom i crkva-kapela Sv. Dimitrija, kao i drugi prateći objekti. Ka Dvorcu vodi duga promenada u okviru formiranog povećeg parka-šume, gdje se kao karakterističan ističe primorski bor. O projektantu zdanja na Kruševcu postoje oprečna mišljenja. Smatra se da je riječ o projektu inženjera Marka Đukanovića, koji je bio rukovodilac građevinskih radova, a moguće da je u pitanju projekat Josipa Sladea Šilovića, sudeći po nekim sličnostima sa dvorcem u Baru. Dvorski kompleks na Kruševcu je poslije 1918. služio kao objekat za javne svrhe (gradska bolnica, galerija), a 1995. ustupljen je za potrebe Galerije Centra savremene umjetnosti Crne Gore.

Literatura: P. S. Radusinović, Stanovništvo i naselja Zetske ravnice od najstarijeg do novijeg doba, knj. 2, Nikšić, 1991; Grupa autora, Kulturna baština Podgorice, Podgorica, 2011.

A. Čilikov