Tilia platyphyllos Scop.
Tilia tomentosa Moench
Tilia L. (fam. Malvaceae), rod lipa, visokog listopadnog drveća, sa gustim krošnjama i naizmjeničnim, srcolikim listovima, koji su kod bijele lipe (Tilia tomentosa Moench) sivobijeli na naličju, kod crne lipe (Tilia platyphyllos Scop.) svijetlozeleni i sa čupercima bijelih dlačica u uglovima žila, a kod lipovine (Tilia cordata Mill.) plavkastosivozeleni sa čupercima smeđih dlaka u uglovima žila. Cvjetovi su blijedožuti, dvopolni, sa mnoštvom prašnika i nadraslom plodnicom, iz koje se razvija okruglasta oraščica. Nalaze se u cvastima u pazuhu lista, za čiju je dršku srastao izduženi, krilati zalistak. Lipe cvjetaju u maju i junu, s tim što prva počinje Tilia platyphyllos Scop., pa zbog toga nosi i ime rana lipa, ali i krupnolisna lipa, zbog veličine listova. Zatim cvjeta Tilia cordata Mill., poznata i kao kasna ili sitnolisna lipa. I na kraju procvjeta Tilia tomentosa Moench, bijela ili srebrna lipa. Lipe su uobičajen element hrastovo-grabovih i bukovih šuma, a i same su graditelji, kao bijela lipa zajednicu Aceri-Tilietum tomentosae Stef. (1978) 1979, koja se razvija u rječnim klisurama. Ime ove lipe je sadržano i u svezi Tilio-Acerion, koja definiše → NATURA 2000 stanišni tip 9180 – Šume velikih nagiba i klisura. Lipe su čest element dekorativne dendroflore, medonosne su, a čaj spravljen od njihovih cvjetova je poznat prirodni lijek za groznicu, nazeb, kašalj i napetost. Tek otvoreni cvjetovi i mladi listovi su jestivi. Drvo se koristi za izradu unutrašnjih djelova namještaja, za muzičke instrumente, za dobijanje celuloze, uglja za crtanje.
Lit.: Josef Rohlena, Conspectus Florae Montenegrinae, Praha, Preslia, 20–21, 1942, str. 110. Jovan Tucakov, Lečenje biljem, Beograd, Rad, 1984, str. 441–443. Čedomil Šilić, Atlas drveća i grmlja, Sarajevo, Svjetlost, 1988, str. 81–82. Ljubiša Grlić, Enciklopedija samoniklog jestivog bilja, Zagreb, August Cesarec, 1990, str. 156. Emilija Vukićević, Dekorativna dendrologija, Beograd, Univerzitet u Beogradu, Šumarski fakultet, 1996, str. 318–322. Veroljub Umeljić, U svetu cveća i pčela: Atlas medonosnog bilja, Kragujevac, Veroljub Umeljić, 2003, str. 372–375. Čedomil Šilić, Atlas dendroflore (drveće i grmlje) Bosne i Hercegovine, Čitluk, Masna Luka, Matica hrvatska i Franjevačka kuća, 2005, str. 356–361. Radiša Jančić & Danilo Stojanović, Ekonomska botanika, Beograd, Zavod za udžbenike Beograd, 2008, str. 362–363. Danka Petrović, Sead Hadžiablahović, Snežana Vuksanović, Vesna Mačić, Dmitar Lakušić & Đorđije Milanović, Katalog tipova staništa Crne Gore značajnih za EU u Crnoj Gori, verzija 3, Podgorica – Beograd – Banja Luka, 2019, str. 129–130. Danka Caković & Danijela Stešević, Katalog vaskularne flore, Tom II, Podgorica, CANU, 2021, str. 426–427. Vukić Pulević, Građa za fitonimiju Crne Gore, Cetinje, Podgorica, Fakultet za crnogorski jezik i književnost, JU Narodna biblioteka „Radosav Ljumović”, 2021, str. 53, 83, 220–221.
D. Stešević