Arboretum na Grahovu

Arboretumi, tip botaničkih bašti u kojima se gaje isključivo drvenaste forme rastinja: drveće, žbunje i odrvenjele lijane. U Crnoj Gori za sada postoji samo jedna bašta ovog tipa: Arboretum – Botanička bašta porodice Kovačević na lokalitetu Čeline na Grahovu. Njeno formiranje je započelo 1964. godine, na porodičnom imanju generala Vojina Kovačevića, znamenitog narodnoj heroja, ali i zaljubljenika u prirodu i strasnog kolekcionara autohtonog i egzotičnog bilja. Biljni fond Arboretuma čini 127 vrsta drveća, žbunja i povijuša, od toga 33 su nativna elementa flore Crne Gore i 94 introdukovana. A sve to na relativno malom, ali veoma vješto osmišljenom i dobro iskorištenom prostoru od gotovo 1 ha. Među najegzotičnijim predstavnicima bašte su kalifornijska džinovska sekvoja (Sequoiadendron giganteum (Lindl.) J. Buchholz) i močvarni taksodijum (Taxodium distichum (L.) Rich.). Razvoju bašte doprinio je i inženjer hortikulture → Ante Sterniša, od koga je i potekla prva zvanična inicijativa o stavljanju Arboretuma pod zaštitu. Rješenjem → Republičkog zavoda za zaštitu prirode br. 01-574 od 22. 05. 2000. godine, upisan je u Centralni registar zaštićenih objekata prirode za Republiku Crnu Goru i dobio status spomenika prirode, u kojem se ustanovljava II stepen zaštite. Prvi je zaštićeni prirodni objekat na teritoriji opštine Nikšić, u kojem je osim estetske vrijednosti prepoznat značajan kulturni, naučni i edukativni potencijal. Upravo u tom pravcu planira se i dalji razvoj arboretuma.

Lit.: Ante Sterniša, Botanički vrt Kovačevića u Grahovu, Hortikultura, 43 (2), Split, 1976, str. 65–67. Izv.: Rješenje o upisu u Centralni registar zaštićenih objekata prirode za Republiku Crnu Goru, Republički zavod za zaštitu prirode, br. 01-574 od 22. 05. 2000. godine. Anonymous, Informacija o stanju zaštićenih objekata prirode u Opštini Nikšić, Služba za zaštitu životne sredine, Nikšić, 2007. http://niksic.me… Anonymous, Arboretum u Grahovu, botanička bašta porodice Kovačević – spomenik prirode, Opština Nikšić, Služba za zaštitu životne sredine, Zavod za zaštitu prirode Crne Gore, Nikšić, 2012, str. 1–2.

D. Stešević