Palata Radoničić sa Crkvom Sv. Ilije, XVIII v. – početak XIX v., Dobrota
Dobrota, palate bratstva Radoničić, arhitektura, anonim (XVIII v. – početak XIX v.). Jedna od palata nalazi se na poluostrvu Plagenti, na 1,5 km udaljenosti od Kotora. Na samom kraju poluostva Plagenti nalazi se Crkva Sv. Ilije, mala jednobrodna građevina pokrivena kamenim pločama, koja se datuje u XIII v., iako nije isključeno da potiče čak iz preromaničkog perioda X–XI v. Crkva Sv. Ilije, sa poluostrvom Plagenti, pripadala je kotorskoj opštini. Porodica Radoničić kupila je 1808. cijelo poluostrvo od opštine (za vrijeme francuske vladavine). U pomorskom razvoju Dobrote, Radoničići su predstavljali ekonomski veoma značajno bratstvo, koje je do kraja XVIII v. posjedovalo deset brodova i 12 kuća. Palatu je izgradio kapetan Krsto Jozov Radoničić početkom XIX v. U palatu je 1847. dolazio na ljetovanje Petar II Petrović Njegoš. Palata ima karakterističnu baroknu koncepciju sa prizemljem, dva sprata i posljednjom etažom u vidu belvedera. Na drugom spratu sjeverne fasade nalazi se balkon sa kamenom balustradom. Godine 1937. palatu je otkupila „Jadranska straža” za svoje potrebe. Tada je, prilikom adaptacije, uz sjevernu glavnu fasadu, u nivou prizemlja, podignuta velika terasa na 16 stubova, koja je fasadu potpuno presjekla i izmijenila izgled tipične palate. Poslije II svj. rata, palata je služila kao Dom srednje pomorske škole u Kotoru, a od 1961. u njoj je smješten Institut za biologiju mora. U neposrednoj blizini Palate Radoničić nalazi se i druga palata koja je pripadala ovom bratstvu, građena vjerovatno u XVIII ili krajem XVII v., a čiji su djelovi kasnije prešli u vlasništvo porodica Dabinović i Radimir. Palata je izrazito izdužene osnove, ima tri etaže i belveder sa četvorovodnim krovom, a prema obali je dvorište ograđeno visokim kamenim zidom. Na istom lokalitetu, prema sjeveru, nalazi se i Palata Radoničić–Milošević, podignuta krajem XVIII v., koju je vjerovatno zidao kapetan Božo Ilijin Radoničić (1758–1822). Ova palata ima prizemlje, dva sprata i kao četvrtu etažu centralno postavljen belveder. Palata ima specifičnu liniju krova, koju oblikuju čak tri vidionice – jedna postavljena na samom belvederu i dvije bočne. U južnom dijelu palate, u kojoj je stanovao dr Miloš Milošević (1920–2012), istaknuti naučni radnik, istoričar, arhivista, admiral Bokeljske mornarice, sačuvana je autentična konoba i oslikani salon na spratu.
Literatura: G. Brajković, A. Tomić, M. Milošević, Z. Radimir, „Neki manje proučavani primjeri građanske i crkvene arhitekture spomeničkog karaktera u Kotorskoj opštini”, Godišnjak Pomorskog muzeja u Kotoru, XXXV–XXXVI, Kotor, 1987–1988; A. Kapetanović, T. Rajić, B. Gligorić, Palate Boke Kotorske, Kotor, 2008; A. T. Tomić, Dobrota: povijesnica bokeljskog pomorstva (pomorska i kulturna povijest Dobrote XVI–XX st.), Dobrota, 2009.
A. Kapetanović