Jovan Zonjić, Riječki grad, NMCG, Cetinje
Jovan Zonjić, Portret, NMCG, Cetinje
Zonjić, Jovan, slikar (Cetinje, 7. V 1907 – Beograd, 21. XII 1961). Diplomirao je na Umetničkoj školi u Beogradu 1931, kod prof. Lj. Ivanovića i M. Milovanovića. Iste godine izlagao je na Jesenjem salonu u Beogradu i otvorio prvu samostalnu izložbu na Cetinju. U periodu 1931–1939. živio je u Parizu, gdje pohađa istoriju umjetnosti i arheologiju na Sorboni, kao i školu u Luvru – odjeljenje akademskog slikara Robera Reja. Naredne 1932. primljen je u atelje akademika Fransoa Lorana, prof. na L’École des Beaux-Arts. U Parizu slika pejzaže, motive sa Sene i pariska predgrađa, mrtve prirode, enterijere. Nacionalni muzej moderne umjetnosti u Parizu (Musée National d’Art Moderne) otkupio je 1938. njegovu sliku Crnkinja, zadugo jedino djelo koje je predstavljalo jugoslovensku umjetnost u ovoj prominentnoj instituciji. Kako je tokom II svj. rata netragom nestala iz Muzeja, zamijenjena je 1956. jednom od najčuvenijih Zonjićevih slika Mrtva priroda u crnom okviru, koju je izabrao direktor Muzeja Žan Kasu, likovni kritičar, hispanist i romanopisac. Tokom boravka u Francuskoj, održava intenzivne veze sa zemljom. Tako na zajedničkoj izložbi u paviljonu na Malom Kalemegdanu u Beogradu (1934) dobija Nagradu „Beograđani – beogradskim umetnicima” za sliku Fetija, a iduće godine pobjeđuje na konkursu za uređenje unutrašnjosti zgrade Narodne skupštine, te ne konkursu za izradu fresko-dekoracije i ikona pravoslavne Crkve Sv. Preobraženja u Novom Sarajevu. Po povratku iz Pariza, živi u Beogradu, a ratne godine provodi na Cetinju i u Ljubljani (ilegalno sarađuje sa NOP-om). Od oslobođenja bivstvuje u Beogradu, slika, bavi se ilustracijom, pokadšto piše i stihove. Iako je najmanje živio u Crnoj Gori, strasno je nosio u sebi i slikao njene pejzaže, koliko „surove toliko i djevičanski čiste”, osjećao ih je sudbinski i koloristički, slikao njene ljude. Slojevitim iskustvom slikara, lucidnošću kakvog suptilnog literate, zvučnošću kakvog strasnog muzičara, transponovao je magičnu prirodnu arabesku crnogorskog podneblja (Skadarsko jezero; Put kroz Crnu Goru; Riječki grad; Sveti Stefan). U ovim pejzažima – svojevrsnoj povjesnici kamena i čovjeka, „simfoniji života od ta dva nerazdvojna elementa crnogorskog predijela” – preovladava sivi ton u širokoj skali nijansi, „pun nesumnjive poezije”, a pokadšto se registruju istinski koloristički akordi. Ovaj autor visokih estetičkih i duhovnih valencija, sublimne likovne misli, u kontinuitetu usavršava svoje prirodne darove, bez radikalnih zaokreta u konverzaciji, nastojeći da iz njih izvuče nove efekte. Čuvajući sintezu i dostojanstvenost akcenta, u svakom sižeu koji obrađuje, osvajao je nove likovne sfere studiozno i analitički. Njegovim slikarstvom „provijava prigušena poetika i muzikalna nota”. Držao se čvrsto, ali bez apsolutizacije, klasičnih slikarskih kanona – prije svega, proporcije i harmonije u kompoziciji i boji. Bio je veoma plodan i sa širokim tematskim prosedeom. Radio je pejzaže, mrtve prirode, portrete, figuralne kompozicije sa temama iz narodnog života (Kolo), zidne dekoracije. Mrtve prirode – njegova opsesija – odišu jednostavnošću, u „oskudici baroknog sjaja i oblika”. Portreti, studiozno obrađeni, nose akcente nenametljive karakterizacije ličnosti. Radio je i neke slike sa socijalnom tematikom (Povratak nezaposlenih; Pad sa skele; Gladni), koje su imale i političke implikate. Zonjić je slikar jedinstvenog i originalnog dara, u čijem djelu se osjeća izvjesna, lirizmom oplemenjena, monumentalnost jednog velikog sklada i logika čvrste ravnoteže, i koje zrači dozom „diskretne gracioznosti”. Samostalne izložbe: Cetinje (1931); Beograd (1933, 1937, 1953); Palata libanskog nacionalnog komiteta UNESCO – Bejrut (1955); prostorije Udruženja likovnih umetnika Sirije – Damask (1955); Titograd (1959).
Literatura i izvor: S. Paunović, „Treća slikarska izložba Jovana Zonjića”, Stvaranje, br. 5, 1953, 288–289; Lj. Zeković, „Jovan Zonjić”, Leksikon crnogorskih umjetnika, Podgorica, 2001, 279; O. Perović, „Jovan Zonjić – lirska harmonična vizija”, Pobjeda, 28. V 2005.
N. Martinović