Nikola Vujošević, Odežde Platija, 1969, NMCG, Cetinje
Nikola Vujošević, Refleksi Platija, 1967, NMCG, Cetinje
Vujošević, Nikola, slikar (Podgorica, 11. XII 1929 – Podgorica, 13. XI 2020). Učio je slikarstvo u → Ateljeu Ministarstva prosvjete NRCG na Cetinju (1945). Završio je ALU u Beogradu 1953. Radio je kao pedagoški radnik u Podgorici (1955–1977). Pored slikarstva, bavio se teorijom umjetnosti u oblastima likovne umjetnosti i likovne pedagogije. Grandiozni kanjon Platije, raskošne „odežde” lišaja i ruja koji pokrivaju surove kamene litice, nostalgični predjeli rodnog grada (Podgorice) i okoline, teme su njegovog slikarstva. Rane radove ekspresionističke izražajnosti karakteriše lirska poetika neposrednih ili memorisanih vizuelnih utisaka (Ljeto u Bjelopavlićima, 1950; Spuška glavica, 1953). U ovom periodu, osim pejzaža, slika portrete i mrtve prirode sa cvijećem. U potrazi za vlastitim izrazom, polazeći od samosvojne mitologije genius loci zavičajnog podneblja, u drugoj polovini sedme decenije XX v. dolazi do prekretnice u njegovom stvaralaštvu. Rijeka Morača / kanjon Platije, kao jedinstvo kosmičkih elemenata: zemlje, vazduha, vatre (lišaj i ruj) i vode, zaustavljeno vrijeme u euklidovskom ili apstraktnom prostoru, ekspresionistički izraz, realne, asocijativne i apstraktne forme postaju neiscrpna i dominantna tema njegovog slikarstva. Interesovanje za materiju i njenu refleksivnu ulogu, kao i nove tematske cjeline: kanjon, lišajevi, ruj, predstavljaju polazište u realizaciji vizija moračkih vrleti, koje likovno definiše kao: široke vedute – ulaz u kanjon (Most na Morači, 1967); strogo kontrolisane vertikale – litice intenzivnog kolorita karmincrvene i žute, u kojima je evidentno prisustvo čovjeka – most, put, tunel (Kanjon Platije, 1974); vrleti geometrijskih, izlomljenih formi sa istaknutom fakturom i apstraktnim kolorističkim partijama ukomponovanim u „prirodne” forme (Nebeske stepenice, 1988); zatvorene prostore sa jednoobraznim kolorisanim masama gdje je potez, a ne faktura, nosilac strukturalne organizacije slike, sa naglašenim konturama, koje ograničavaju zelene, plave, bijele, crvene površine koje se, poput vodopada, obrušavaju prema rječnom koritu (Mirna voda, 1994). „Odežde Platija” – ruj kojim plamte kamene gromade i lišajevi (Ordenje Platija, 1974; Suze lišaja, 1989; Pluća kamena, 1995) preovlađuju u slikarstvu od kraja devedesetih godina XX v. Lišaj koji „niče” iz bijelosivih kamenih stuktura kanjona postaje samostalni likovni motiv. Kao asocijativno-apstraktne forme, pastozne slojevitosti i kolorističke raskošnosti, eruptivno se rasprskavaju u prostoru (Krunisanje Platija, 1969). Uporedo radi urbane pejzaže pastelnih oker i zelenih tonova u atmosferi zasićenoj svjetlošću (Podgorica – Stara varoš, 1990; Podgorica – Njegoševa ulica, 1990), da bi u predjelima Bjelopavlića postigao dramske sukobe masa, guste materije i eteričnog prostora. Vujošević je publikovao preko 400 prikaza, impresija, eseja, kraćih studija. Autor je knjiga: Sa likovnih obzorja, Galerija „Most”, NB „Radosav Ljumović”, Podgorica, 1998; Memento – crnogorska moderna umjetnost, „Pobjeda”, Podgorica, 2005; Magika kanjona, „Pobjeda”, Podgorica, 2014; Memento – crnogorska moderna umjetnost, drugo dopunjeno izdanje, CSU, Medeon, Podgorica, 2016; Novi vidici, CSU, Medeon, Podgorica, 2016. Imao je 24 samostalne izložbe: Berane, Titograd/Podgorica (retrosp. 1976, 1995), Beograd, Herceg Novi, Bioče (kanjon Morače), Cetinje (retrosp. 1976), Zagreb, Budva, Bar, Pljevlja, Danilovgrad. Učestvovao je na preko 200 kolektivnih izložbi u Crnoj Gori, državama bivše Jugoslavije i inostranstvu (Rumunija, Italija, Jermenija, Francuska, Belgija, Njemačka, SSSR, Danska, Tunis, Egipat, Bugarska, Austrija, Norveška, Čehoslovačka, Slovenija, Srbija, BiH). Nagrade i priznanja (oblast likovnog stvaralaštva): Nagrada oslobođenja Titograda (1964); Nagrada Likovnog salona „13. novembar”, Cetinje (1967); Nagrada Hercegnovskog zimskog salona (1971); Trinaestojulska nagrada (1973); Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima (1979); Nagrada „NOB u delima likovnih umetnika”, Beograd (1981); Zlatna plaketa ULP Crne Gore (1981); Plaketa ULUCG-a povodom četrdesetogodišnjice osnivanja (1986); Nagrada Salona jugoslovenske umjetnosti, Cetinje (1991); Nagrada „Diatreta”, povodom Dana oslobođenja Pljevalja (2007). Odlukom Vlade Crne Gore, dobio je status istaknutog kulturnog stvaraoca (2010). Bio je prvi predsjednik ULPCG, predsjednik ULUCG-a, član Predsjedništva i Umjetničkog savjeta SLUJ-a.
Literatura i izvori: O. Perović, pred. monograf. kat. Nikola Vujošević, Muzeji Cetinja, Umjetnički paviljon Podgorica, 1976, 8–19; Nikola Vujošević, monografija, Podgorica, 1995; Lj. Zeković, predg. monograf. Slikarsko djelo Nikole Vujoševića poslije 1990, Podgorica, 1996; O. Perović, Ogledi i kritike, Podgorica, 1997, 183–195; Krunisanje kamena – poetika Nikole Vujoševića, Društvo za očuvanje baštine, Podgorica, 1999; M. M. Marović, Prostor/vrijeme/trajanje – crnogorska likovna kritika, Podgorica, 2000, 284; O. Radulović, pred. kat. Legat Nikole Vujoševića, Muzeji i galerije Podgorice, 2009; M. Lompar, Crnogorski slikari, Podgorica, 2010, 288; Lj. Zeković, predg. monograf. Vujošević, Podgorica, 2013, 7–23; S. Slovinić, „Nikola Vujošević”; „Nikola Vujošević – Podgorički legat”, Ars Libris (1999–2012), Podgorica, 2013, 90–91, 522–525.
Lj. Zeković