Osnova crkve na Velikom pijesku (M. Zagarčanin)

Veliki pijesak kod Bara, crkva, arhitektura, anonim (IV–IX v.). Lokalitet Veliki pijesak nalazi se na šestom kilometru od Bara, ispod magistralnog puta prema Ulcinju. O nastanku crkve nema sačuvanih arhivskih izvora. Arheološka istraživanja obavljena su u periodu 2002–2007. Najstariji graditeljski sloj na lokalitetu je manji pravougaoni objekat iz perioda III–IV v. Smatra se da je ovo mogao biti oratorijum, koji je, u drugoj polovini IV ili početkom V v., pretvoren u jednobrodnu crkvu, od koje su sačuvani južni djelovi temelja apside, široke skoro koliko i brod crkve. U VI v. sagrađena je jednobrodna crkva sa pripratom, orijentisana u pravcu istok – zapad. Na istoku, prostor je završen širokom apsidom, polukružnom iznutra i spolja. U oltaru i naosu crkve i oko nje pronađeno je više grobnica, od kojih je najznačajnija grobnica na sjevernoj strani oltara. Na crkvi je intervenisano u više navrata – posljednji put, vrlo je vjerovatno, u IX v. Tokom arheoloških istraživanja, na lokalitetu su pronađeni ulomci keramike, koji se datuju u period IV–IX v. (amfore, fine posude, fragmenti grubo rađenih kuhinjskih lonaca), mali broj slabo očuvanih fragmenata kamene plastike, nekoliko gvozdenih krstova, kao i četiri komada kasnoantičkog novca i jedan iz perioda vladavine cara Justinijana.

Literatura: Đ. Bošković, Stari Bar, Beograd, 1962; M. Zagarčanin, Ranohrišanska crkva na Velikom Pijesku, Bar, 2012; I. Stevović, Praevalis. Obrazovanje kulturnog prostora kasnoantičke provincije, Podgorica, 2014.

T. Koprivica