Crkva Sv. Dujma, XIV v., Škaljari, Kotor

Škaljari kod Kotora, Crkva Sv. Dujma, arhitektura, anonim (XIV v.). Crkva se nalazi na lokalitetu Dujmovina u Škaljarima. O nastanku crkve nema sačuvanih arhivskih izvora, a najraniji pomen je iz 1331. Crkva je jednobrodna, orijentisana u pravcu istok – zapad. Na istočnoj strani se završava apsidom, polukružnom iznutra i spolja. Na zapadnoj strani crkve je zvonik na preslicu. Podignuta je na platou koji je formiran od dvije prostorije. Ispod crkve je pravougaona prostorija, zasvedena poluobličastim svodom, jako prelomljenim u tjemenu. Na istočnoj strani ima tri uska prozora. Manja prostorija, sa sjeverne strane, zasvedena na isti način, sa dva naspramna otvora u pravcu istok – zapad, mogla je imati ulogu zasvedenog trijema kroz koji se prolazilo ka stepeništu koje je vodilo prema crkvi. Crkva je građena od pravilnih kamenih blokova, a zasvedena je pločastim kamenom. Nekoliko redova u tjemenu rađeni su od sige, od koje je izrađena i kalota apside i arhivolta lunete. Pokrivena je kamenim pločama. Pod crkve je od pravougaonih kamenih ploča. U starijoj literaturi, Crkva Sv. Dujma u Škaljarima datovana je u period XII–XIII v., a prostorija ispod nje definisana je kao kripta funerarne namjene. Arhitektonska istraživanja crkve iz 1993, u kojima su definisani prelomljeni luk lunete portala, lučno završeni prozor na zapadnoj fasadi sa prelomom u tjemenu, prelomljeni luk u konstrukciji svodova crkve i prizemlja, kao i proporcije, ukazali su na gotički karakter crkve, pa je njeno građenje smješteno u prvu polovinu XIV v. Na crkvi su u periodu 2004–2005. sprovedeni konzervatorsko-restauratorski radovi.

Literatura: A. Rossi, „Sv. Dujam u Škaljarima”, Starohrvatska prosvjeta, II (1896), 43–48; V. Korać, „Spomenici srednjovekovne arhitekture u Boki Kotorskoj”, Spomenik SAN, CIII, Odjeljenje društvenih nauka, n. s., 5, ur. I. Sindik, Beograd, 1953, 115–129; J. Kovačević, „Od doseljavanja Slovena do kraja XII vijeka”, Istorija Crne Gore, I, Titograd, 1967; P. Mijović, „Crkvice-kripte na Crnogorskom primorju”, Pradavne i davne kulture Crne Gore, Titograd, 1987, 171–181; P. Mijović, Tipologija crkvenih spomenika Crne Gore, Podgorica, 1996; Z. Milošević, „Crkva Sv. Dujma u Škaljarima”, Glasnik Odjeljenja umjetnosti CANU, 16 (1997), 53–77; R. Vujićić, Srednovjekovna arhitektura i slikarstvo Crne Gore, Podgorica, 2007; Z. Čubrović, „Srednjovjekovna sakralna arhitektura”, Zagovori svetom Tripunu. Blago Kotorske biskupije. Povodom 1200. obljetnice prijenosa moći svetoga Tripuna u Kotoru, ed. R. Tomić, Zagreb, 2009, 58–69.

T. Koprivica