Kapitel iz bazilike, V–VI v., Šipkova glavica kod Danilovgrada

Šipkova glavica kod Danilovgrada, bazilika, arhitektura, skulptura, anonim (V–VI v.). Lokalitet Šipkova glavica nalazi se u podnožju Martinićke gradine, sa njene zapadne strane, u opštini Danilovgrad. O podizanju bazilike nema sačuvanih arhivskih izvora. Rezultati arheoloških istraživanja iz 1986. i 2015. nijesu publikovani. Bazilika je jednobrodna, sa apsidom polukružnom iznutra i spolja. Na zapadnoj strani je narteks, a istovremeno je sagrađena i prostorija sa njegove južne strane. Uz jugoistočni zid bazilike je bočna prostorija u kojoj je pronađena zasvedena grobnica. Sa sjeverne strane crkve naknadno je dozidan aneks, čiji ulaz je flankiran sa dva stuba, u kojem je pronađen fragment kasnoantičkog sarkofaga. U toj fazi, vjerovatno je u apsidu ugrađen i sintron. Od oltarske pregrade sačuvana je temeljna konstrukcija in situ. I na ostacima oltarske pregrade vidljive su naknadne intervencije. U crkvi su pronađeni fragmenti fresko-maltera sa tragovima crvene boje. Zidovi bazilike građeni su tehnikom opus incertum. Vjerovatno je bazilika bila zasvedena drvenom tavanicom. Na osnovu prostorne organizacije i sačuvanih fragmenata kamene plastike, bazilika se datuje u period V–VI v. Kako se nalazi u neposrednoj blizini lokaliteta Crkvina Podvrh, gdje su pronađeni ostaci rimske ville rustice, pretpostavlja se da je bazilika mogla biti podignuta kao privatna crkva lokalnog veleposjednika, a da su prepravke iz perioda kada je postala sakralno sjedište stanovništva iz šire okoline. Kapiteli, fragmenti pluteja, stubić oltarske pregrade i prozorski stubac iz bazilike čuvaju se u Zavičajnom muzeju u Danilovgradu.

Literatura: M. M. Šobajić, Starine u Zeti, Beograd, 1892; B. Borozan, „Martinićka gradina Civita Dioclitiana”, Srednjovjekovna istorija Crne Gore kao polje istraživanja, Zbornik radova sa okruglog stola Istorijskog instituta, Podgorica, 1999, 79–109; O. Žižić, M. Šaletić, B. Iković, Arheološki vodič, Danilovgrad, 2011; V. Korać, Martinići. Ostaci srednjovjekovnog grada, Beograd, 2001; I. Stevović, Prevalis. Oblikovanje kulturnog prostora kasnoantičke provincije, Podgorica, 2014.

T. Koprivica