Savo Radulović, Njujork noću, NMCG, Cetinje

Radulović, Savo, slikar (Gornje Polje, Nikšić, 27. I 1911 – Dubrovnik, 1992). Sa deset godina odlazi u SAD. Završio je Washington University School of Fine Arts. Godine 1931. dobija Karnegi stipendiju za Fogg Museum Harvard University. Koristio je Fulbrajtovu stipendiju u Rimu, gdje je studirao na Accademia di Belle Arti (1949–1950). Njegovi rani radovi posvećeni su teškom životu naših ljudi u američkim rudnicima (koji je i sam iskusio radeći sa 16 godina u ugljenokopima Ilinoisa, SAD) i modernizaciji urbanih sredina (Podzemna željeznica u Njujorku). Poslije objave rata 1941. stupio je u vojsku SAD kao umjetnik u Ministarstvu rata i bio oficir Savezničke vojske u Sjevernoj Africi, Italiji i Jugoslaviji. Nakon rata, svoja sjećanja prenosi na platna. Mada je nakratko boravio 1945. u Jugoslaviji (na Visu), on je u svom dnevniku, skicen-bloku, i foto-aparatom prikupio značajan dokumentarni materijal, koji je kasnije koristio za slike sa ratnom tematikom (Noćni pokret, Kod bunkera, Jugoslovenska majka sa djetetom, Ustanak Crne Gore). Pedesetih godina XX v., u snažnom ekspresionističkom maniru, dočarava užurban i blještav život američkih metropola, na kojima eksplozijom kolorističkih faseta i kinetičkih repera stvara apstrahovane cjeline (Brodvej, 1, 2) ili ih definiše kao geometrijski precizne arhitektonske strukture (Peta avenija). Na figuralnim kompozicijama sa temom igre (fudbal, bejzbol, tenis), ritmalno sinhronizovanim ekspresivnim potezima kista i linijom, potencira pokret i dinamiku kompozicije. U nekoliko navrata tokom šezdesetih i sedamdesetih godina XX v. boravi u Crnoj Gori i Hrvatskoj, gdje priređuje samostalne izložbe. Snažnu vezu sa otadžbinom izražavao je na slikama inspirisanim njenom epikom i tradicijom (Guslar, Crnogorsko kolo), nekad u metaforičkom kontekstu (Orlovi Cetinja, Borba laži i istine). Na slikama crnogorskih predjela, svjetlosnim efektima i lirski intoniranom atmosferom uspijeva da harmonizuje realnost sa imaginarnim vizijama (Boka Kotorska, Sveti Stefan, Durmitor). Samostalno je izlagao na više od 20 izložbi u: Sent Luisu, Omahi (Ilinois), Njujorku, Filadelfiji, Titogradu, Vilijamsburgu (Virdžinija, SAD), Dubrovniku, Budvi, Herceg Novom, Beogradu, Nikšiću, Karakasu, Cetinju, kao i na brojnim kolektivnin izložbama. Od 1975. učestvuje na izložbama ULUCG-a. Na Cetinju, na retrospektivnoj izložbi 1975, prezentuje 110 djela ratnog i poratnog perioda. Dio radova poklonio je gradu Cetinju. Dobitnik je Nagrade „Pusheuse” Umjetničkog muzeja Sent Luis, Misuri, SAD (1941). Vitez je Reda Marka Tvena. Jedan je iz Fulbrajtove grupe slikara čija se djela nalaze u preko 20 koledža i muzeja širom SAD.

Literatura i izvori: M. Lompar, pred. kat. Retrospektivne izložbe Savo Radulović, Plavi dvorac, UMCG, Cetinje, 1975; Lj. Zeković, „Radulović Savo”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 205–206; N. Vujošević, „Savo Radulović”, Memento, crnogorska moderna umjetnost, drugo dopunjeno izdanje, Podgorica, 2016, 199–203.

Lj. Zeković