Ranko Radović, Spomen-kuća Bitke na Sutjesci, 1971, Tjentište, BiH

Radović, Ranko, arhitekta, grafičar, teoretičar arhitekture, univerzitetski profesor (Podgorica, 8. VIII 1935 – Beograd, 7. II 2005). Diplomirao je 1962. na AF Univerziteta u Beogradu, gdje je i magistrirao 1972. Doktorirao je 1980. na Sorboni u Parizu (Institut D’Art et D’Archéologie), kod prof. dr Bernarda Dorivala. Na AF Univerziteta u Beogradu bio je predavač, asistent, redovni prof. više predmeta iz oblasti arhitekture i urbanizma (1966–1991). Imao je brojne specijalizacije i studijske boravke u inostranstvu. Osnivač je Odseka za arhitekturu i urbanizam na FTN u Novom Sadu (1996), gdje je rukovodio smjerom Arhitektura do 2005. Držao je predavanja na Šumarskom fakultetu i FPUD Univerziteta u Beogradu. Predavao je na postdiplomskim studijama u Beogradu, Ljubljani, Sarajevu, Skoplju, Prištini. Vodio je pet godina Međunarodnu katedru arhitekture „Eliel Saarinen”, na Tehničkom univerzitetu u Helsinkiju (1991–1996). Radio je u svojstvu redovnog prof. na Departmanu arhitekture, urbanizma i urbanog dizajna u Cukubi, Japan (1991–1994). Bio je ministar za uređenje prostora i zaštitu životne sredine u Vladi Crne Gore (2002–2003). Realizovani projekti: Muzej na Tjentištu, BiH (1964–1971); amfiteatar i spomen-obilježje na Ljutotuku, Danilovgrad (1975). Nerealizovani projekti: hotelski kompleks u Budvi (1981); Muzej revolucije u Nikšiću (1977) – primjer ekološke arhitekture; UP Sportsko-kulturni centar kraj Danilovgrada (1980); Pozorište „Atelje 212”, Beograd (1988–1991); Zanatski centar „Gradić Pejton”, Beograd (1968–1971); urbanistički projekat novog dijela Helsinkija. Muzej na Tjentištu – Spomen-kuća Bitke na Sutjesci njegovo je najistaknutije djelo. Gradacijom kose, tradicionalne planinske krovne ravni, međuprožimanjima, komponuje i sublimira dramatiku jedne velike bitke u materijalizovanu prostornu dramatiku. Cjelokupni arhitektonski sklop u materijalu i formi je okamenjeni ambijent, organski iznikao. Radović je dominirao erudicijom i besjedništvom o arhitekturi i značajno uticao na njeno popularisanje. Crtež je takođe bila njegova omiljena disciplina, iz kojeg se rađala i njegova arhitektonska misao. Održao je na stotine javnih predavanja u Jugoslaviji i u 27 gradova širom svijeta. Objavio je 480 stručnih i naučnih radova u istaknutim stručnim i naučnim publikacijama u zemlji i inostranstvu, te dnevnim listovima i časopisima za kulturu i umjetnost (Književne novine; Delo; Polja; Vidici; → Ovdje itd.). Objavio je 19 knjiga, od kojih pet u inostranstvu. Značajniji radovi i djela: Antologija kuća (9 izdanja), Građevinska knjiga, Beograd, 1985; Savremena arhitektura – Između stalnosti i promena ideja i oblika, Stylos, Novi Sad, 1998, 1999; O arhitekturi, AF Beogradskog univerziteta, 1971; Fizička struktura grada, IAUS, 1972; Živi prostor, Beograd, 1979; Tekstovi arhitekata, AF Beogradskog univerziteta (1984); Vrt ili kavez, Prometej, Novi Sad, 1995. Knjiga eseja o likovnom radu Ranka Radovića objavljena je u izdanju Matice crnogorske (Podgorica, 2016). Bio je urednik časopisâ Agora u Građevinskoj knjizi; Arhitektura Urbanizam; De re Aedificatoria; Technique et Architecture. Učestvovao je na 30 međunarodnih strukovnih kongresa. Autorski je priredio preko 40 emisija o arhitekturi na RTV Beograd. Izlagao je projekte i crteže u dvadeset jednom gradu u zemlji i inostranstvu. Dobitnik je Vukove nagrade (1997), Nagrade Salona arhitekture Beograd (1987), Medalje časti IFHP (Međunarodne federacije za urbanizam i stanovanje) (1992). Pored članstva u domaćim udruženjima, bio je član UIA (Međunarodne unije arhitekata), Biroa IFHP, čiji je predsjednik bio u četiri mandata. Teoretičar moderne arhitekture i kulturolog Čarls Dženks uvrstio je Radovića među najznačajnije svjetske arhitekte u Architecture Today, New York (I, 1993), u: Post Modern Architecture, London (1991–1998), „Radović u dijagramu modernih arhitekata i arhitekture”, pod: Metaphor Metaphisical.

S. Mitrović