Ostaci Crkve Sv. arhanđela Mihaila, XI, XIII v., Prevlaka kod Tivta

Šema osnove sa hronologijom istraženih djelova arhitekture na lokalitetu Crkve Sv. arhanđela Mihaila, XI, XIII v., Prevlaka kod Tivta

Prevlaka kod Tivta, Crkva Sv. arhanđela Mihaila, arhitektura, skulptura, anonim (XI, XIII v.). Ostaci Crkve Sv. Mihaila, koju je osnovao benediktinski red u doba preromanike, nalaze se na poluostrvu Prevlaka, nedaleko od Tivta. Nakon obavljenih arheoloških istraživanja, stvorena je mogućnost djelimične rekonstrukcije patronalne crkve manastirskog središta nekadašnje benediktinske opatije. Riječ je o prostranoj trobrodnoj bazilici sa troapsidalnim istočnim dijelom. Srednja, najveća, apsida – kojom se završava centralni brod – polukružnog je oblika, spolja i iznutra. Manje, bočne apside su sa unutrašnje strane polukružne, a spolja pravougaone. Uočeni ostaci pilastara uz unutrašnje zidove, iako jedva vidljivi, upućuju na zaključak o podjeli enterijera crkve na po četiri traveja u svakom od tri broda. Rezultati arheoloških istraživanja ne pružaju pouzdane podatke o izgledu bočnih, kao ni glavne, zapadne fasade. Na lokalitetu sa ostacima prevlačkog hrama pronađeni su brojni fragmenti dekorativne arhitektonske plastike preromaničkih stilskih karakteristika, koje su tipične za dugi period od IX do XI v. Izgradnju Crkve Sv. Mihaila relevantni istraživači datiraju u različita razdoblja – IX, XI ili XII v. – no, čini se najviše prihvatljivom teza da je zidanje okončano u XI v. za vrijeme vladavine zetskog kralja Mihaila, kome pojedini istraživači dodjeljuju i status ktitora. Manastirski kompleks na Prevlaci sa Crkvom Sv. Mihaila urušen je i zapustio (moguće u XII v.), da bi se od postojećeg materijala, negdje u XIII v., izgradio novi hram za potrebe sjedišta Zetske episkopije, osnovane od strane Sv. Save Srpskog. To mlađe nemanjićko zdanje srušili su Mlečani polovinom XV v.

Literatura: V. Korać, „Ostaci manastira Sv. Arhanđela Mihaila na Prevlaci”, Starinar, 51, Beograd, 2001; P. Malbaša, Dva crnogorska manastira, Cetinje, 2003; R. Vujičić, Srednjovjekovna arhitektura i slikarstvo Crne Gore, Podgorica, 2007.

A. Čilikov