Vujadin Popović, Hotel „Crna Gora“, 1953, Titograd/Podgorica
Vujadin Popović, Pošta I, 1948, Titograd/Podgorica
Popović, Vujadin, arhitekta (Podgorica, 1912 – Melburn, 22. IV 1999). Diplomirao je arhitekturu na Tehničkom fakultetu Univerziteta u Beogradu (1938). Radna angažovanja: Zavod za izgradnju, Titograd (1945–1953); Državna služba u Melburnu, Australija (1953–?). Izvedeni projekti u Crnoj Gori: Titograd – Urbanistička postavka (1945–1953); Pošta br. I (1948); Hotel „Crna Gora” (1947–1953); stambeno-poslovna zgrada P+3 na uglu Ul. slobode i Trga Ivana Milutinovića (1953); stambena zgrada u Ul. Novaka Miloševa (oko 1953); stambena zgrada u Karađorđevoj ulici, naspram zgrade Izvršnog vijeća NRCG (oko 1952); Narodno pozorište, sada CNP (1953–1954); Hotel „Onogošt”, Nikšić (1952–1954); Dječje odmaralište „Romanija”, Budva (1952, srušeno u zemljotresu 1979). Među izvedenim projektima su i objekti u Tirani. U Australiji je uglavnom projektovao biblioteke. Popović je obilježio arhitekturu Podgorice pedesetih godina XX v., a urbanističkim uređenjem dao glavne gradske osovine, posebno centra, ukrštanjem Ul. slobode i Lenjinovog bulevara (danas Bulevara Sv. Petra Cetinjskog). Takođe, uspostavio je estetiku moderne kao likovni rukopis Novog Titograda, do danas prepoznatljiv simbol Titograda (Podgorice). Ističu se dva Popovićeva projekta kojima je započela poslijeratna savremena arhitektura: Hotel „Crna Gora” – sa pet spratova, tada najviši objekat u Podgorici i prvi sa ravnim krovom, jednostavne modernističke konstrukcije i karakterističnog partera od kamena, monumentalne arhitekture. Objekat je srušen 2013. da bi se na tom mjestu izgradio Hotel „Hilton”. Rušenje Popovićevog projekta Hotela izazvalo je snažnu reakciju struke i javnosti u Crnoj Gori, koje su stale u odbranu simbola Podgorice i nezaobilaznog mjesta događanja i okupljanja žitelja ovoga grada više od pola vijeka. U istoj modernističkoj estetici projektuje i Hotel „Onogošt” u Nikšiću, tada prvi hotel A kategorije u Crnoj Gori. Zgrada Pošte br. I u Podgorici ugaoni je objekat, koji je svojim karakteristikama diktirao arhitekturu okolnih objekata. Potpuno čiste fasade, bez sekundarnih detalja, u proporcijskom ritmu punih zidnih i praznih prozorskih površina, najava je jedne nove funkcionalne arhitekture u Podgorici. Veći prostor fasadne strane objekta oslobođen je od prozorskih otvora za reljef ženskog akta stilizovane figure u pokretu. Ovaj reljef inspiriše osmišljavanje projekata niza zgrada do Mosta Blaža Jovanovića i otvaranja Bulevara Sv. Petra Cetinjskog, širine 90 m. Zgrada Pošte br. I proglašena je nepokretnim kulturnim dobrom (2017). Na drugom kraju ulice, takođe ugaona stambena zgrada, jednim dijelom prema Trgu Ivana Milutinovića, razigrava strukturu moderne u izrazite sklopove stambenih jedinica, gdje djelimično upuštene i isturene lođe grade moćnu fasadnu likovnost izrazite arhitektonike. Popović se bavio i slikarstvom i skulpturom, pa odatle naglašen smisao za estetiku, koji je prisutan na svakoj njegovoj arhitektonskoj i urbanističkoj zamisli. Narodno pozorište decenijama je predstavljalo dragulj moderne arhitekture, kojom unutrašnja sadržina i funkcija prostora formiraju spoljnu arhitektoniku, blago razuđenih formi. Jedinstvenim rukopisom i fizičkom strukturom, spoljašnjost ovog objekta izražavala je unutrašnji smisao pozorišnih događanja. Tokom izgradnje Narodnog pozorišta, Popović je 1953. emigrirao iz Crne Gore, ali prethodno detaljno upućuje u projekat tehničara Milana Milića, rukovodioca radova, i povjerava mu nastavak gradnje. Popovićev projekat naglašenog ulaza, gledališta i scene nadograđen je 1997. u mermerno, zastakljeno volumensko zdanje, sa sačuvanim centralnim dijelom iz 1954. u unutrašnjem holskom i gledališnom dijelu. U Pregledu poslijeratnog nepokretnog kulturnog nasljeđa države Viktorija u Australiji, ime Vujadina Popovića navodi se među 14 migranata arhitekata iz Evrope, koji su izvršili snažan uticaj na arhitekturu tog vremena u Viktoriji, prenoseći elemente kulturne tradicije podnebljâ iz kojih potiču.
Literatura: A. Markuš, „Popović Vujadin”, u: Z. Manević, Leksikon neimara, Beograd, 2008; A. Markuš, Vujadin – prah simbola, Podgorica, 2017; Survey of Post-War Built Heritage in Victoria, Heritage ALLIANCE, Conservation Architect and Heritage Consultants, Melbourne, AUS, 2008.
S. Mitrović