Rudolf Mosinger, Luka Ulcinj, 1910, NMCG, Cetinje
Rudolf Mosinger, Ulcinj, 1910, NMCG, Cetinje
Rudolf Mosinger, Kolašin, 1910, NMCG, Cetinje
Mosinger, Rudolf, hrv. fotograf (Varaždin, 1865 – Beč, 1918). Školovao se u Beču (1885–1887), kod fotografa dr Jozefa Sekelija. Bio je vlasnik fotografskog studija u Varaždinu (1889) i Zagrebu (1898, Prvi hrvatski fotografičko-artistički zavod). Ženi se Amalijom Vajs (Varaždin, 1873 – Zagreb, 1935), koja će mu i u poslovnom smislu biti podrška tokom života. Sklon inovacijama na područjima kinematografije, dizajna i štamparstva, za tridesetogodišnje fotografsko djelovanja prolazi kroz gotovo sve mijene koje su se dešavale u evropskoj istoriji fotografije. Za pejzaže hrvatske kulturne baštine, snimljene po zaduženju Zemaljske vlade 1895, biva nagrađen sa dvije medalje na Milenijumskoj izložbi u Budimpešti 1896. Mosinger formalno napušta fotografski obrt 1889. i osniva Svjetlotiskarski zavod 1900, a četiri godine kasnije i Odjeljenje za litografiju. Pratio je standarde vremena u korišćenju fotografskih tehnika, a ostaje dosljedan i izlagačkoj djelatnosti. Paralelno se usavršava u novim tehnikama, postupcima i materijalima. Kao etablirani fotograf, u periodu 1901–1902. pohađa majstorske tečajeve na Visokoj školi za obrazovanje fotografa i grafičara Graphische Lehr- und Versuchsanstalt u Beču, u klasi Hansa Lenarda, a potom 1906. u Minhenu na Lehr- und Versuchsanstalt für Photographie, Lichtdruck und Gravure savladava nove plemenite štampe. Fotografije izvedene u raznim tehnikama izlaže na samostalnoj izložbi 1911. u Salonu „Ullrich” u Zagrebu. U hrvatsku fotografiju uveo je nov izduženi oblik fotografije (format Mosinger). Odbor za proslavu jubileja 50-godišnjice vladavine knjaza Nikole I i proglašenja Crne Gore kraljevinom angažovao ga je 1910. na realizaciji proslave, pored drugih umjetnika. Na Cetinje dolazi nekoliko puta. Glavni zadatak bio je portretisanje članova vladalačke kuće Petrović Njegoš. Portrete štampa u sedam luksuzno opremljenih albuma (za sedam kćeri knjaza Nikole) pod nazivom Vladalačka kuća Petrović Njegoš. Distribucija cjelokupnog tiraža odvijala se preko trgovačke radnje Nikole Kneževića. Postoje nekolike vrste albuma identične sadržine, a različitog kvaliteta opreme štampe. Za ovaj rad nagrađen je i titulom kraljevskog crnogorskog dvorskog fotografa, što od tada redovno štampa na reversu fotografija. Centralni odbor angažuje ga i za snimanje pejzaža, naselja i kulturnih spomenika. Izbor od 32 fotografije štampao je u knjizi Slike iz Crne Gore. Iste fotografije iskoristio je i za proslavu Jubileja. Izrađuje i seriju od 25 razglednica sa motivima Ulcinja, Bara, Duklje, Rijeke Crnojevića, Cetinja, Podgorice, Kolašina, Manastira Ostrog, Plavnice, Virpazara, Manastira Morača – vodopad Svetigora, mosta kod Bioča i na kraju Nikšića, koja je rađena u bojama u dvostrukom svjetlotisku (Lichtdruck) u njegovom Svjetlotiskarskom zavodu. Obogaćene novim tehničkim mogućnostima, dorađivane toniranjem ili korištenjem hemijskih izbjeljivača i retuširanjem, pružaju piktorijalistički utisak. Dok su portreti vladalačke kuće Petrović Njegoš u prvom albumu izrađeni u standardnom maniru reprezentativnih portreta, vedute Crne Gore u drugom albumu i na razglednicama, kako kompozicijom tako i korištenjem širokih panoramskih planova, predstavljaju napredak u odnosu na njegove ranije fotografije. Zagrebačka publika ih je vidjela prije njihove službene promocije na Cetinju, na samostalnoj izložbi u okviru Zagrebačkog zbora 1910. Prema Zapisniku Centralnog odbora za proslavu, dodijeljena mu je i isključiva koncesija za kinematografsko snimanje tokom navedenih događanja, pa filmski bilježi svečanosti proglašenja Crne Gore kraljevinom, snimivši film istog naslova (čuva se u Hrvatskom državnom arhivu). Dvorska državna administracija angažuje ga na izradi i štampi raznih projekata: štambilja, vinjeta, razglednica, 200 karata u litografiji, koverata, čestitki za Novu godinu, 300 komada vizit-karata, poštanskih maraka, akcija za Narodnu banku Kraljevine Crne Gore, itd. Njegovi radovi (173 fotografije s godinom izrade 1910) sačuvani su u dvorskoj zaostavštini Muzeja kralja Nikole na Cetinju. Posao nastavlja sin Franjo (Zagreb, 26. I 1899 – Zagreb, 14. I 1956), koji 1932. prodaje atelje, ali nastavlja da se bavi modernizovanjem hrvatske fotografije kao piktorijalistički fotograf. Djela R. Mosingera, osim u hrvatskim zbirkama, čuvaju se i u bečkoj Albertini, Bild und Ton Archivu u Gracu, te u Magyar Nemzeti Múzeumu u Budimpešti.
Literatura i izvor: M. Alilović, Rudolf Mosinger; Židovi fotografi – katalog, autor Marija Tonković, Zagreb 2004; P. Lainović, S. Pejović, „O radu Rudolfa Mosingera u Crnoj Gori”, Arhivski zapisi, br. 1–2, Cetinje, 2006; A. Kapičić-Dragićević, Jubilej 1910, Cetinje; M. Tonković, Fotograf Franjo Mosinger u kontekstu Nove objektivnosti i Bauhausa, Zagreb, 2011; M. Đurić, Istorija fotografije Crne Gore od 1840. do 1940. godine, Podgorica, 2013.
M. Đurić