Stojan Maksimović, poslovnica „Kompas“, 1966, Budva

Maksimović, Stojan, srp. arhitekta (Subotica, 1934). Diplomirao je na AF Univerziteta u Beogradu (1956). Radna angažovanja: Urbanistički zavod grada Beograda (1960–1970); Zavod za izgradnju grada Beograda (1970–1982); „SM Archicentre Office”, Kuvajt (1982–1986); „Leonard Mol, GMBH”, Minhen, Njemačka (1986–1987); „TAK – The Architect Collaborative”, Boston, SAD (1987–1991); vlastiti arhitektonski studio „Stojan Maksimovic Architect”, Nahant – Masačusets, SAD (od 1991). U početku se bavio urbanističkim planiranjem, kasnije arhitektonskim projektovanjem stambenih i javnih građevina. Prvi njegovi projekti na Novom Beogradu, šezdesetih i sedamdesetih godina XX v., imaju odlike tada aktuelnog brutalizma u arhitekturi (zgrada Opštine, 1961–1973). Na specijalizaciji kod prof. J. Videmana, na AF u Minhenu, prihvata snažan uticaj Mies van der Roevog (njem. Mies van der Rohe) učenja – što manje, to više. Od mnogih svjetskih uticaja koji su dopirali na tlo Jugoslavije, Maksimović je najizrazitije primijenio Miesovu školu. Savremene tehnologije građenja staklom, čelikom i sekundarno betonom, sa težnjom sinteze funkcije, enterijera i eksterijera, te jednostavne linije i čiste forme, karakteristike su njegovog arhitektonskog izraza. U Crnoj Gori, Maksimović izvodi poslovnicu „Kompas” u Budvi (1966) – prizemni objekat pored Hotela „Avala”, projektovan na lebdećoj platformi odignutoj od vode u plitkom jezeru, od kamenjara sa konstrukcijom od čelika i stakla. Prozračna, otvorena forma, nastala iz prožimanja enterijera i eksterijera, sa refleksijama Starog grada, palmi, svjetlosti i kamena, bila je prvi iskorak Crne Gore u modernu arhitekturu Barselonskog paviljona. Nažalost, nedovoljan da pokrene novi pristup planiranju prostora. Ostali izvedeni projekti: restoran „Ušće” (1960–1963); kongresni centar „Sava” (1977) i Hotel „Interkontinental” na Novom Beogradu (1979) – graditeljsko-urbanističkim vrijednostima primjer su savremene evropske arhitekture sedamdesetih godina XX v.; više stambenih zgrada i porodičnih kuća u Beogradu itd. Prvonagrađen je na pozivnom konkursu za projekte kongresnog centra i Bajan parka u Kuvajtu, koji nijesu realizovani. Na izložbi „Jugoslovenska arhitektura 1948–1980”, priređenoj 2018–2019. u Muzeju moderne umjetnosti (MoMA) u Njujorku, značajno mjesto zauzimao je Maksimovićev projekat „Sava” centra. Maksimović je nagrađen Saveznom nagradom dnevnog lista Borba (1977) i Oktobarskom nagradom grada Beograda (1977) za „Sava” centar; nagradom SA Srbije – Velika nagrada za arhitekturu (1990).

Literatura: Z. Manević, Stvaralaštvo – Stojan Maksimović, Beograd, 2006; Z. Manević, Leksikon neimara, Beograd, 2008, 241–253.

S. Mitrović