Luka Lagator, Kari Šabanovi, 2019.
Lagator, Luka, slikar-autodidakt, karikaturista (Cetinje, 8. XII 1945). Diplomirao je na EF u Titogradu (1969). Boravio je i radio u Cité Internationale des Arts u Parizu (1984). Studijska putovanja: Španija (1977) i Italija (1988). U njegovim ranim radovima evidentan je uticaj nadrealizma, metafizičkog slikarstva i magičnog realizma. Na kasnijim radovima teorija apsurda je osnovno polazište na kojem zasniva svoj idejni i stvaralački izraz. Njegovo slikarstvo se može pratiti kroz tri faze: Čovjek u prostoru, Narušavanje prostora (1985–1995) i Sizifov put (od 1985). U prvoj fazi, čovjeka iz snoviđenja prošlosti transponuje u novu dimenziju postojanja. Slika izolovani svijet (sjenke, kosmonauti), preko kojeg reflektuje strahove i nemire savremenog čovjeka. U drugoj fazi, precizno definisane geometrijske forme (polulopte, cijevi, kocke, šrafure) fiksiraju specifične koordinate vremena i prostora iz kojih je izopšteno ljudsko biće. Prostor je narušen. Čovjek i svijet u kojem bitiše svedeni su na formu kocke koja postaje dominanta njegovog likovnog izraza. U trećoj fazi, kocka je napustila svoju iluzornu sredinu, postajući „živo biće” koje, saobrazno umjetnikovoj volji, miruje ili se kreće u prostoru. Pojavljuje se diskretno kao usamljen elemenat ispred vijugave crne trake „ništavila” (Narušavanje prostora, 1984), da bi se vremenom multiplicirala i narasla, krećući se dubinom metafizičkog prostora definisanog panoramskim vizurama crnogorskih brda, koja se gube u eteričnoj izmaglici. Ona je motiv objekata, video-filmova Sizifov put i Sizifov trud (1996. i 1997), performansa Sizifov kamen (1997). Ciklus pod nazivom Cetinju (2020) posvećuje rodnom gradu, čije prepoznatljive simbole posmatra kroz metafizički simulakrum nadrealnih vizija. U karikaturi dominira takozvana salonska, festivalska – takmičarska karikatura na svjetskom nivou. Objavio je preko 7.000 karikatura u raznim listovima i časopisima u zemlji i inostranstvu i knjige karikatura: S-LIČNO, NIO „Univerzitetska riječ”, Nikšić, 1988; Nagrađeni i selektivni radovi: 2008–2020, Matica crnogorska, Podgorica, 2020. Do sada je imao preko 20 samostalnih izložbi: Titograd/Podgorica; Cetinje; Ivangrad; Gaggenau Calw; Minhen; Štutgart (Njemačka); Beograd; Pariz; Bar; Herceg Novi; Nikšić; Novi Sad; Bečići, opština Budva; Danilovgrad; Kotor. Grupno je izlagao slike i karikature u zemlji i inostranstvu: Japan, Kina, Koreja, Australija, Iran, Turska, Rumunija, Bugarska, Grčka, Italija, Njemačka, Belgija, Luksemburg, Rusija, Ukrajina, Poljska, Španija, Portugalija, SAD, Brazil, Kuba i dr. Od 1978. učestvuje na izložbama ULUCG-a. Nagrade i priznanja: II nagrada za slikarstvo na izložbi mladih slikara, Kragujevac (1972); Otkupna nagrada na VI Likovnom salonu u Doboju (1980); Trinaestonovembarska nagrada Prijestonice Cetinje (1999); Povelja „Ivan Crnojević” (2008); Trinaestojulska nagrada (2010); brojne nagrade za karikaturu: 123 u zemlji i 112 u internacionalnoj konkurenciji. Odlukom Vlade Crne Gore, dobio je status istaknutog kulturnog stvaraoca (2011). Osnivač je (1996) i član UKCG.
Literatura i izvori: M. Lompar, pred. kat. Koloristička traganja, Galerija Kulturnog centra, Beograd, 1982; N. Nikčević, pred. kat. Luka Lagator, Umjetniči paviljon ULUCG, Titograd, 1991; O. Perović, pred. kat. Luka Lagator, Narodni muzej Crne Gore; Cetinje, 1995; S. Stepanov, pred. kat. Sizifov put, Budva, 1997; Lj. Zeković, „Luka Lagator”, Individualne likovne poetike, Podgorica, 2008; S. Slovinić, „Luka Lagator”, Ars Libris (1999–2012), Podgorica, 2013.
Lj. Zeković