Ludvik Kuba, Crnogorka iz okoline Bara
Kuba, Ludvik (Kuba, Ludvík), češ. slikar i muzički etnograf (Pođebradi, Češka, 16. IV 1863 – Prag, 20. XII 1956). Studirao je slikarstvo u Pragu, Minhenu i Parizu. Kao erudita i istinski slovenofil, putovao je po slovenskim zemljama, notirajući i proučavajući narodni melos i instrumente, običaje, nošnje, slikajući folklorne motive i pišući dnevničke zapise. U crnogorskom podneblju, sazdanom od „beskrajnog milosrđa i hirovite srdžbe”, našao je neiscrpno vrelo za svoju intelektualnu radoznalost. Po njegovom stavu, Crna Gora je bila „arhiv i muzej starina u etnografskom pogledu”, što je ishodovano „izolovanošću” i „konzervativnošću” njene arhetipske civilizacije. Tokom devedestih godina XIX v., u više navrata dolazi u Crnu Goru. To je rezultiralo svakovrsnim saznanjima o autohtonoj muzičkoj umjetnosti, običajima i načinu življenja, mnogim tekstovima i likovnim zapisima – dokumentarno-informativnim prilozima, kojima daje umjetničko obilježje. Novinar Glasa Crnogorca (br. 51 od 19. XII 1892) u kritičkom pasažu potencira tematski varijetet njegovih slika: „Opet su prelijepe i sasvim originalne slike: Džamija Glavatovića i još jedna džamija u staroj varoši, Mirkova varoš, pravoslavno groblje, ribolov na sastavcima Zete i Morače, Piperski most sa kućom vojvode Mihaila Nišina, Duklja i dr. i nekoliko podgoričkih tipova; sve je to vrlo živo i karakteristično”. Stilom kasnog impresionizma slikao je pejzaže, vedute, portrete u ulju i akvarelu. Crtež mu je krajnje precizan i lagan. Svekolike zapise iz Crne Gore sistematizovao je i publikovao kao jedinstvenu knjigu 1892. u Pragu, pod nazivom U Crnoj Gori (Na Černé Hore). Svoje impresije o Crnoj Gori objavljivao je u sveskama časopisa Svetem Slovanskim. U svesci br. 2 objavljena je gravira Zetskog doma, na kojem se jasno uočava javni časovnik, uklonjen, po nekim indikacijama, tokom 1893. No, stoji činjenica da u Crnoj Gori nije sačuvan nijedan od njegovih originalnih radova. Poznati su uglavnom po brojnim reprodukcijama, a osobito u sarajevskoj Nadi – književnom časopisu, čiji je bio stalni saradnik. Godine 1899. registruje se osam njegovih priloga na crnogorske teme. Pažnju izazivaju akvarel Crnogorka iz okoline Bara i crtež Pogled na stare ruševine u Baru. Oni su „izvedeni sa osjećanjem za prozračne valere akvarela i suptilnost crteža”, dok ostali radovi imaju prevashodno „folklorno-etnografski karakter i vrijednost”.
Literatura: T. Brajović, Crna Gora u delima likovnih umetnika drugih krajeva i naroda XIX i početkom XX veka, 1967; J. Šalkova, „Ludvik Kuba”, Katalog za izložbu, Cetinje, 1985; F. Šistek, Odnosi čeških zemalja s Crnom Gorom, Cetinje – Podgorica, 2011.
N. Martinović