František Kratki, Crnogorke na studencu, 1907.
František Kratki, Slijepi guslar u Podgorici, 1907.
Kratki, František (Krátký, František), češ. fotograf (Sadska, Češka, 7. IX 1851 – Kolin, Češka, 20. IV 1924). Njegov otac je radio kao slikar, ali se bavio i štamparstvom. Od 1864. František uči štamparske tehnike kod njega. Svoj rad primarno je orijentisao na izradu stereofotografija, koje je počeo da izdaje 1890. Posao zasniva na štampanju fotografija koje je do tada sakupio. Prednost u odnosu na ostale fotografe donijela mu je mogućnost integracije svih profesionalnih nivoa usluga. Volio je da ujedinjuje obično sa nečim specijalnim ili bizarnim. Smatrao je da je karakterističnost jedne zemlje njen narod, pa su u centru njegove fotografske kreativnosti bili ljudi. Njegova firma dostigla je vrhunac oko 1909. Međutim, 1911. imao je operaciju oka i usljed toga zatvara svoj gradski portretni studio. Rad u ateljeu i porodičnu tradiciju od tri generacije nastavio je njegov sin Jiri (rođen 1901). Proputovao je mnoge strane zemlje, noseći sa sobom aparat, a do nekih fotografija dolazio je i razmjenom ili kupovinom od drugih fotografa. Pored austrougarskih zemalja, posjetio je Balkan 1887. Na osnovu motiva sačuvanih fotografija, može se rekonstruisati njegov put od Kotora prema Cetinju, i dalje za Podgoricu. Stereoskopske razglednice Stará Cesta do Cerné Hory i Černohorky u studny predstavljaju kamene pejzaže sa Crnogorkom u nošnji, na vodenici pokraj puta. Nastavlja put preko Rijeke Crnojevića, snimajući i dalje prizore običnog života. Tako nastaje i Černa Hora Albanska Matka – fotografija dvije žene različite dobi, uz rustičnu, za ovaj kraj karakterističnu, drvenu kolijevku, u kojoj spava dijete, ispred male seljačke kamene kuće. Serija fotografija snimljena na putu po Balkanu nastavlja se fotografisanjem pijace u Podgorici i izdanjem kolorisanog Slijepog guslara. Za komplikovano ručno kolorisanje birane su samo slike izuzetne dokumentarne i estetske vrijednosti. Fenomenologija i recepcija virtuelne stvarnosti omogućila je lični doživljaj trodimenzionalnog prostora crnogorskih trgova, ulica, pijaca, prizora običnog života i ljudi u svakodnevnim poslovima, i dokazala da međumedijske etape razvoja virtuelne umjetnosti nijesu zaobišle ni Crnu Goru.
Literatura: M. Đurić, Istorija fotografije Crne Gore od 1845. do 1945, Podgorica, 2013.
M. Đurić