Ante Gržetić, Konj, 1954, NMCG, Cetinje

Ante Gržetić, Spomenik Ivanu Crnojeviću, 1983, Cetinje

Gržetić, Ante, vajar (Škaljari, Kotor, 28. II 1920 – Beograd, 4. XII 1992). Diplomirao je vajarstvo na ALU u Beogradu (1949). Bio je saradnik Majstorske radionice Tome Rosandića. Pripadao je grupi „Samostalni”. Radio je u kamenu, drvetu i metalu figuralne kompozicije kamernog i spomeničkog karaktera. Kamernu skulpturu, motivski vezanu za figure žene, životinje i prizore iz života, karakteriše punoća plastike i izvedba u rasponu od tradicionalnog pristupa zasnovanog na harmonizaciji i stilizaciji, preko blago ekspresivnog izraza sa izvjesnom deformacijom mase, do asocijativne forme – znaka (Konj, granit, 1954). Naročite domete ostvario je u javnoj, memorijalnoj, angažovanoj skulpturi posvećenoj žrtvama NOB-a i istorijskim ličnostima. Spomenike u plastičkom smislu odlikuje moderno shvatanje figurativnosti, monumentalnost, frontalnost, ritmičnost, naglašene konture, uopštenost masa i arhitekturalnost. Najznačajnije spomenike izveo je u Kragujevcu u Spomen-parku „Kragujevački oktobar” (Spomenik bola i prkosa, 1959; Spomenik otpora i slobode, 1966), Topoli (Spomenik majci i kćerkama, 1967), Peći, Bajinoj Bašti, Malom Drveniku u Dalmaciji, Raškoj, Cetinju (Spomenik Ivanu Crnojeviću, 1983). Uz vajarstvo, bavio se i primijenjenom umjetnošću. Više samostalnih izložbi priredio je na Cetinju (1946), u Beogradu (1963, 1954, 1957), Somboru (1966) i Titogradu (1953, 1957, 1975). Učestvovao je na grupnim izložbama SLUJ-a, ULUS-a, Mediteranskog bijenala u Aleksandriji, Oktobarskog salona u Beogradu, Trijenala u Beogradu i drugim reprezentativnim izložbama jugoslovenske umjetnosti u zemlji i inostranstvu. Njegova djela uvrštena su u najznačajnija predstavljanja crnogorske umjetnosti: „Savremena crnogorska umjetnost”, Rim, Pariz, Zagreb (1973); „Umjetnost na tlu Crne Gore od praistorije do danas”, Moskva (1981); „160 djela iz Narodnog muzeja Crne Gore”, Beograd (1986/87). Učestvovao je, između ostalog, na Umjetničkoj koloniji u Danilovgradu (1974) i Umjetničkoj koloniji Kombinata aluminijuma u Podgorici (1987). Dobitnik je I nagrade za spomenik u Gnjilanu i III nagrade za spomenik u Jajincima.

Literatura: J. Baldani, „Revolucionarno kiparstvo”, Spektar, Zagreb, 1977, str. 15, 20; Lj. Zeković, N. Nikčević, D. Radovanović, M. Dedić, A. Čilikov, „Gržetić Ante”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 94–95; N. Vujošević, Memento – crnogorska moderna umjetnosti, Podgorica, 2005, str. 199–203.

Lj. Karadžić