Marko Gregović, Portret Visariona Ljubiše, 1898, Manastir Praskvica
Gregović, Marko, slikar (Kastel Lastva, sada Petrovac, 1867 – Beograd, 1941). Slikarsko obrazovanje stekao je na Akademiji umjetnosti u Beču, koja je „u ono vrijeme bila jedan od najvećih bastiona tradicionalnog slikarstva – klasicizma i realizma”, i preko koje u crnogorsko slikarstvo dolazi bečki akademizam, obilježen tehničkom vještinom bez invencije i skromnim kolorističkim sazvučjem. Nakon okončanja studija, vraća se u Crnu Goru i radi pejzaže, portrete i ikonostase. Crnogorski pejzaž, iskonske dramatike i ljepote, a nadasve Crnogorsko primorje – prostor „najljepšeg susreta zemlje i mora”, animiraju njegov stvaralačko-emocionalni habitus. Njegova slikarska produkcija, naročito ona nastala u Dubrovniku, Mostaru i Beogradu, nije posve istražena. Fakat je da su mu primorski pejzaži, koji su se nalazili u Beogradu, netragom nestali tokom II svj. rata. Tako su neznatna saznanja o njima, iako se za njegovo ime veže istinski početak slikanja crnogorskog pejzaža, inauguracija ovog identifikacionog medijuma gotovo svih savremenih crnogorskih slikara. Smatra se rodonačelnikom izložbene djelatnosti u Crnoj Gori. Naime, u salonu „Lokande”, najstarijeg crnogorskog hotela (→ Cetinje, Hotel „Lokanda”), izložio je 1896. dva svoja rada: Crnogorac na straži i Sv. Petar i Pavao. Sliku Crnogorac na straži, urađenu „u Trstu divno i umjetnički”, otkupljuje cetinjsko građanstvo za poklon napuljskom princu Vitoriju Emanuelu. Posebnost svog „autentičnog slikarskog talenta” ostvario je na brojnim portretima: Luke Maguda; Filipa Martinovića Bajice; Đorđija Petrovića-Njegoša (1896); Visariona Ljubiše (1898) i dr. Ovi portreti stilski „pripadaju maniru akademskog realizma sa primjesama neoromantizma”. Portret Visariona Ljubiše (1823–1884), mitropolita crnogorsko-primorskog (1882–1884), koji se čuva u Manastiru Praskvica, sublimira odlike Gregovićevog portretnog slikarstva – svojevrstan je spoj reprezentativnog i intimnog. Radio je ikonostase: Saborne crkve u Mostaru; u novijoj Crkvi Sv. Stefana, sagrađenoj 1885. (1939. posvećena Sv. Aleksandru Nevskom) na Svetom Stefanu; Crkve Uspenja Bogorodice u Boretima, te → Crkve Sv. Trojice u Budvi.
Literatura i izvor: V. Đurić, Slikari i vajari iz Crne Gore (1900–1960), Cetinje, 1964; L. Đuraškovič, „Marko Gregović, majstor portreta”, Pobjeda, Podgorica, 26. VIII 2006.
N. Martinović