Spiridon Gopčević, Urbanistički plan Cetinja, 1875.

Gopčević, Spiridon, istoričar, geograf, novinar, dopisnik više austrijskih i njemačkih listova sa ratišta na Balkanu, putopisac, književnik, astronom (Trst, 9. VII 1855 – Berlin, 1928). Potiče iz bogate tršćanske brodovlasničke porodice, porijeklom iz sela Podi kod Herceg Novog. Studirao je istorijske, geografske, vojne i pomorske nauke u Beču. Mnogo je putovao i bio poliglota. Radio je kao ataše u srpskoj ambasadi u Berlinu (1886–1887) i Beču (1887–1890). Porodica Gopčević održavala je prijateljske veze sa dinastijom Petrović Njegoš. Boraveći na Cetinju 1875, Gopčević je uradio prvi urbanistički plan grada, tj. prikaz postojećeg stanja izgrađenog Cetinja, koji je objavio u svojoj prvoj knjizi Crna Gora i Crnogorci (Montenegro und die Montenegriner), izdatoj u Lajpcigu 1877, u kojoj je opisao istoriju Crne Gore, njene geografske i statističke podatke, politiku, državno uređenje, istaknute ličnosti, običaje i dr. Tadašnje Cetinje bilo je uređeno po ortogonalnom planu ulica, sa površinom od 17,5 ha ukupne izgrađenosti i gustinom naseljenosti od 80 stanovnika po 1 ha. Gopčević je autor brojnih tekstova i analitičkih knjiga na temu jugoistočnog Balkana: Istorija crnogorsko-turskog rata 1876– 1878; Srbija i Srbi (1888); Stara Srbija i Makedonija (1889); Istorija Crne Gore i Albanije (1914); Rusija i Srbija 1804–1815 (1916) i dr. Krajem XIX v. posvetio se astronomiji, sagradivši privatnu opservatoriju na ostrvu Lošinj u Hrvatskoj. Kao priznanje za rad i naučna ostvarenja u ovoj oblasti, po njegovom pseudonimu Leo Brener nazvan je jedan krater na Mjesecu.

Literatura i izvor: S. Luković, „Astronom Spiridon Gopčević vječno obilježen na Mjesecu”, Vijesti, 1. XI 2008; B. Milić, Urbano nasljeđe Crne Gore u funkciji razvoja, sa posebnim osvrtom na istorijski razvoj i razvojne perspektive Cetinja, doktorska disertacija odbranjena 1988, Beograd, 2013, 29, 49–50, 134.

S. Mitrović