Nikola Toko Banović, iz ciklusa Stvaranje, 2013.
Banović, Nikola Toko, slikar-autodidakt (Prekornica, Cetinje, 13. XII 1952). Završio je grafički zanat. Umjetnik likovne fantastike. Od stvaralačkih početaka eksperimentiše sa slikarskim tehnikama. Na ranim radovima izliva boju na metalnu foliju i pomjeranjem podloge formira nedefinisane oblike iz kojih potezima slikarske četkice „izvlači” figurativne predstave (Konjanik, 1985). Fantastične vizije vremenom usložnjava i transformiše u precizno i savršeno iskonstruisane geometrijske oblike, koje povezuje sa otvorenom „školjkastom” formom smještenom u prostor kosmičkog beskraja ispunjenog tamom tišine ili eruptivnim žarom svjetlosti. Tokom njihove realizacije otkriva i utemeljuje slikarsku tehniku transparentismo montenegrino, kojom „povećava mekoću tonova sa velikim estetskim efektima, i naglašava pogled kroz dubine raznih slojeva, što je posljedica trodimenzionalnosti slike”. Samostalne izložbe: Dom omladine, Titograd (1982); Galerija „Arkada”, Budva (1989); Dom kulture, Kotor (1989); Galerija „Centar”, Podgorica (2002); Galerija „Sveti Stefan” (2005); Galerija „Vladimir Filakovac”, Zagreb (2011). Dobio je 2002. Grand prix d’Honneur od Academy UECAL, Brisel. Ista akademija proglasila ga je 2005. u Varšavi maestrom savremene umjetnosti. Komisija Akademije za slikarske tehnike utvrdila je originalnost Banovićeve slikarske tehnike transaprentisimo montenegrino i dodijelila mu priznanje za inovaciju (Brisel, 2007). Službeno je uvrštena u pojmovnik teorije i istorije likovne umjetnosti. Član je ULUCG-a od 1985.
Literatura i izvor: M. Pavlović, „Kako posmatrati Banovićeve slike”, pred. kat. Nikola Banović Toko, Galerija Doma omladine „Budo Tomović”, Titograd, 1982; M. Lompar, „Banović Nikola Toko”, ULUCG ’46–’86, Podgorica, Cetinje, 1986, 23, 57, 203; Lj. Zeković, N. Nikčević, D. Radovanović, M. Dedić, A. Čilikov, „Banović Nikola Toko”, Leksikon crnogorskih umjetnika, 1945–2001, Podgorica, 2001, 19; S. Slovinić, „Banović, Nikola Toko”, Ars Libris (1999–2012), Podgorica, 2013, 151–152.
Lj. Zeković