Plavsko-gusinjska afera. Shodno odlukama Berlinskog kongresa (→ Berlinski kongres i Crna Gora) o teritorijalnim dobicima Crne Gore, njene nove granice prema sjeveroistoku uključivale su čitavu Plavsko-gusinjsku oblast. Većinsko muslimansko stanovištvo ove oblasti, i to ono albanske etničke pripadnosti, suprotstavilo se odluci o pripajanju Crnoj Gori. Pobunu stanovništva pomagalo je Osmansko carstvo. Na skupštini glavara Plava i Gusinja formiran je Komitet narodnog spasa, koji je dobio zadatak da organizuje odbranu Plava i Gusinja od eventualnog pripajanja Crnoj Gori. Kada je osnovana Prizrenska liga (→ Albanska liga), juna 1878, stanovništvo Plava i Gusinja priključilo se pokretu Lige. Međunarodna komisija za razgraničenje sastala se u maju 1879. u Skadru. Njen zadatak bio je da povuče graničnu liniju koja će obuhvatiti, između ostalog, i Plav i Gusinje. Pored članova Komisije, koju su činili predstavnici Crne Gore i Osmanskog carstva, uključeni su bili i poslanici Rusije, Austrougarske, Njemačke, Italije, Velike Britanije i Francuske u Carigradu. Na terenu je došlo do opstrukcije osmanskih komesara. Od maja do septembra 1879. nije izvršeno razgraničenje. Međunarodna komisija za razgraničenje Crne Gore i Osmanskog carstva, avgusta 1879, došla je u Kuče. Tada su glavari Plava i Gusinja uputili predstavku Komisiji da se ne vrši razgraničenje na ovom sektoru. Osmanski mušir Mehmed Ali-paša tada je ubijen, jer je, shodno odlukama Berlinskog kongresa, namjeravao da izvrši predaju Gusinja i Plava Crnoj Gori. Krajem septembra 1879. komandant rumelijske osmanske vojske Muktar-paša dobio je naređenje svoje vlade da sa svojih 11 bataljona pođe u Plav i Gusinje i riješi pitanje predaje Plava i Gusinja Crnoj Gori. Poučen prethodnim iskustvom i strahujući od pobune u svojim redovima, pokušao je dogovorom da riješi problem. Od sredine oktobra česte su čarke i incidenti na granici. Na → Cetinju su postojala dva gledišta o rješavanju ovog problema. Prvo je bilo da se oblast zaposjedne vojskom, a drugo da se problem rješava pregovorima sa predstavnicima velikih sila. Za komandanta crnogorskih vojnih trupa određen je vojvoda Marko Miljanov. Crnogorske snage su 4. decembra 1879. stigle do sela Nokšići, 5 km od Plava. Tu je došlo do sukoba u kojem je crnogorska vojska pretrpjela poraz. Mjesec kasnije, 7/8. januara 1880, došlo je do nove bitke, 5 km sjevernije od Nokšića, u Murinu. Tu se crnogorska vojska nakon prve bitke reorganizovala. Tada je vojska Albanske lige sa oko 7.000 vojnika napala na položaje koje je držalo oko 4.000 Crnogoraca. Potpisnice Berlinskog kongresa su nakon ovih sukoba pokušale da riješe krizu kompenzacijom teritorija Crnoj Gori. Grof Korti, italijanski ambasador u Carigradu, predložio je da se Crnoj Gori umjesto Plava i Gusinja ustupi teritorija Kučke krajine sa djelovima teritorije albanskih Gruda i Hota, istočno od Podgorice. Pošto to nije uspjelo, došlo je do inicijative koju je podnijela Austrougarska. Ona je predložila da se Crnoj Gori, umjesto Plava i Gusinja, dodijeli Ulcinj i djelovi pokraj rijeke Bojane. Tek u novembru 1880. Ulcinj i zemljište do rijeke Bojane predati su Crnoj Gori kao kompenzacija za Plav i Gusinje, čime je okončana Plavsko-gusinjska afera.

Literatura: N. Ražnatović, Crna Gora i Berlinski kongres, Cetinje, 1979; G. Stanojević, „Prilozi za diplomatsku istoriju Crne Gore od Berlinskog kongresa do kraja XIX vijeka”, Istorijski časopis, 11, 1961; J. Vukić, Plavsko-gusinjska afera i oslobođenje Ulcinja 1880, Sarajevo, 1929; S. Popović, Memoari, Podgorica, 2015; Kralj Nikola, Memoari, Cetinje, 1988.

I. Tepavčević