Pariski kongres 1856. i Crna Gora. Pariski kongres održan je marta 1856, nakon poraza Rusije u ratu protiv Osmanskog carstva, kome su kasnije pružile podršku vojne snage Francuske, Velike Britanije i Sardinije. U javnosti je ovaj sukob dobio naziv Krimski rat. Pariski mirovni sporazum potpisale su: Rusija, Austrija, Velika Britanija, Francuska, Pruska, Sardinija i Osmansko carstvo. Ovim sporazumom Rusija je ostala bez teritorija oko Crnog mora i u Besarabiji, a akvatorij Crnog mora je neutralizovan. Zemlje potpisnice garantovale su integritet Osmanskog carstva, kao i njegovo pravo da samostalno uređuje položaj hrišćana. Na Pariskom kongresu raspravljalo se i o Crnoj Gori, s namjerom da se utvrdi njena pozicija prema Osmanskom carstvu i stav Rusije u vezi sa njenim političkim statusom. Na XIV sjednici od 25. marta, austrijski ministar inostranih poslova zatražio je od predstavnika Rusije da se izjasni kakav odnos njegova zemlja ima prema Crnoj Gori. Predstavnik Rusije je izjavio da njegova vlada ne održava sa Crnom Gorom posebne političke odnose, te da Rusija jedino prema crnogorskom narodu gaji simpatije i blagonaklonost, kao i Crnogorci prema njoj. Ovakvo rusko objašnjenje je prihvaćeno, a na narednoj sjednici, koja je održana 26. marta, Ali-paša, osmanski ministar inostranih poslova, izjavio je da Porta Crnu Goru smatra sastavnim dijelom Carstva. Na ovu izjavu nije reagovao ruski predstavnik na Kongresu. Nakon završetka Kongresa, zbog ovakvog tretiranja Crne Gore, knjaz → Danilo I Petrović Njegoš je uputio protest ministrima zemalja učesnica Pariskog kongresa, osporavajući izjavu Ali-paše. U pismu knjaza Danila se kaže da je Ali-pašina izjava neodrživa i da ne odgovara činjenicama. Osmansko carstvo nema nikakvog prava na Crnu Goru, jer je nikada nije osvojilo, dok Crnogorci imaju pravo da traže polovinu Albanije i čitavu Hercegovinu. Crnogorsko pravo na ove oblasti, koje su sada pod osmanskom vlašću, temelji se na činjenici da su crnogorski vladari tokom srednjeg vijeka posjedovali ove oblasti. Istovremeno, knjaz je ministrima zemalja učesnica Pariskog kongresa, izuzev ministru Osmanskog carstva, poslao i Memorandum, u kome argumentuje pravo Crne Gore na zvanično priznanje nezavisnosti i ustupanje teritorija koje su pod vlašću Osmanskog carstva. On navodi da crnogorski narod, tokom više od četiri vijeka, nije bio potčinjen nekoj drugoj državi i da nikada nije priznavao tuđinsku vlast; da je narod Crne Gore tokom više od četiri vijeka neprekidno ratovao sa Osmanskim carstvom, a da, uprkos tome, evropske sile poznaju malo ili nimalo ovaj narod, a njihovi vladari nijesu se nikada postarali da njegova nezavisnost bude priznata, niti da on bude primljen u skup evropskih država. Takođe, knjaz smatra da Crna Gora ima pravo i na teritorijalno proširenje, koje joj je bitno za opstanak i ekonomski i kulturni razvoj. Knjaz je zahtjeve Crne Gore velikim silama sažeo u četiri tačke: 1) da se nezavisnost Crne Gore prizna diplomatskim putem; 2) da se prošire granice Crne Gore prema Hercegovini i Albaniji; 3) da se crnogorska granica prema Osmanskom carstvu utvrdi onako kao što je utvrđena prema Austriji; 4) da se Crnoj Gori ustupi Bar, koji je na njenoj granici i na moru. Ispunjenje ova četiri zahtjeva knjaz je smatrao uslovom da se Crnogorci konačno odreknu ratovanja sa Osmanskim carstvom i da se posvete mirnodopskim poslovima. Izaslanici knjaza dostavili su njegov memorandum predstavnicima država na Pariskom kongresu, a knjazu je najvažnije bilo da na njega dobije odgovor Rusije i Francuske. Ruski car je knjaževom izaslaniku rekao da on ne dovodi u pitanje nezavisnost Crne Gore i da gaji prijateljske osjećaje prema crnogorskom narodu, dok je francuska vlada odgovorila da ne može podržati crnogorske zahtjeve, već preporučuje da ih Crna Gora ostvari u direktnim pregovorima sa Osmanskim carstvom.

Literatura: F. Lenorman, Turci i Crnogorci, Podgorica, 2002; B. Pavićević, Knjaz Danilo, Beograd, 1990; D. Stranjaković, „Knjaz Danilo i pitanje priznavanja sizerenstva sultanova nad Crnom Gorom od Pariskog kongresa do smrti Stevana Perovića-Cuce u Carigradu”, Zapisi, knj. VII, 5, 6, 1930; V. Popović, Politika Francuske i Austrije na Balkanu u vreme Napoleona III, Beograd, 1925.

Ž. Andrijašević