Veselin Đuranović
Predsjednik SIV-a Veselin Đuranović i kancelar SR Njemačke Helmut Šmit
Đuranović, Veselin (Martinići, Danilovgrad, 1925 – Podgorica, 1997), političar. Osnovnu školu završio je u Martinićima, pet razreda gimnazije u Podgorici, a potom je upisao Učiteljsku školu na → Cetinju, iz koje je bio isključen marta 1941. zbog pripadnosti komunističkom pokretu. Poslije kapitulacije Jugoslavije, kao član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), učestvuje u pripremama za oružanu borbu protiv okupatora. Od prvih ustaničkih dana uključuje se u NOP, učestvuje u prvim oružanim akcijama i u radu SKOJ-a. Poslije povlačenja partizanskih snaga iz Crne Gore, ostaje da djeluje na okupiranoj teritoriji. Aprila 1943. uhapšen je i interniran u logor na Zabjelu. Nakon kapitulacije Italije, oslobođen je iz logora. Ponovo se povezuje sa organizacijom SKOJ-a i postaje sekretar organizacije u Martinićima, te predsjednik Opštinskog odbora Antifašističke omladine u Jelenačkoj opštini. Poslije oslobođenja, izabran je za sekretara Sreskog komiteta SKOJ-a za Danilovgradski srez (1945) i za člana Pokrajinskog komiteta te organizacije (1946–1949). Za organizacionog sekretara Sreskog komiteta KPJ Danilovgrada izabran je 1949, a za predsjednika Narodne omladine Crne Gore 1950. godine. Od 1953. do 1954. bio je na dužnosti direktora Radio Titograda, a od 1954. do 1959. bio je direktor Novinsko-izdavačkog preduzeća „Pobjeda” i istoimenog lista. Od 1959. do 1962. bio je predsjednik Ideološke komisije CK SKCG, a od 1962. do 1963. predsjednik SSRN Crne Gore. Predsjednik Izvršnog vijeća (Vlade) Crne Gore (→ Izvršno vijeće Crne Gore) bio je od 1963. do 1966, sekretar Izvršnog komiteta CK SKCG od 1966. do 1968, a predsjednik CK SKCG od 1968. do 1977. godine. Predsjednik SIV-a (Savezne vlade) bio je od 1977. do 1982. godine. Nakon isteka mandata, vraća se na rad u Crnoj Gori. Od 1982. do 1983. bio je predsjednik Predsjedništva SR Crne Gore (→ Predsjedništvo Crne Gore), a po isteku mandata ostaje u Predsjedništvu kao njegov član (1983–1984). Zatim je kao predstavnik Crne Gore izabran za člana (1985–1989) i predsjednika (1984–1985) Predsjedništva SFRJ. Januara 1989. podnosi ostavku na dužnost člana Predsjedništva i povlači se iz političkog života. U vrijeme kada je obavljao najviše dužnosti u CK SKCG, intenzivno se bavio crnogorskim nacionalnim pitanjem i kreiranjem politike koja je imala za cilj izgrađivanje državnog, nacionalnog i kulturnog identiteta Crne Gore. Bio je i inicijator i jedan od kreatora programskog dokumenta SKCG „Aktuelna pitanja razvoja crnogorske kulture“ (1970), koji je korišćen i kao idejna i politička osnova za izradu programa državnih organa za osnivanje i razvoj temeljnih institucija kulture – Univerziteta, CANU (→ Crnogorska akademija nauka i umjetnosti), Radio-televizije, kao i mnogih drugih institucija iz oblasti nauke i kulture. Kao predsjednik Izvršnog vijeća i Predsjedništva Crne Gore, a naročito kao predsjednik SIV-a i predsjednik i član Predsjedništva Jugoslavije, imao je značajnu ulogu u kreiranju i sprovođenju spoljne politike Crne Gore i Jugoslavije. Imao je susrete i razgovore i sa mnogim predsjednicima država ili vlada Evrope i svijeta, na kojima su, pored bilateralnih pitanja, razmatrana i mnoga pitanja od značaja za mir i bezbjednost u svijetu, kao i za ostvarivanje politike Pokreta nesvrstanih zemalja, čiji je jedan od osnivača bila i Jugoslavija. Kao predsjednik SIV-a, tokom 1977/78. primio je premijera Jamajke, premijerku Šri Lanke, predsjednika Avganistana, premijera Rumunije, predsjednika Skupštine DR Njemačke, te ministre inostranih poslova Bolivije, Italije, Španije, Čehoslovačke. Sa premijerima Grčke, Sao Tome i Prinsipea, Čehoslovačke i Indije susreo se tokom 1979, a imao je susrete i sa ministrima inostranih poslova Kube i Poljske. Naredne godine bio je domaćin premijeru Alžira, predsjedniku Komisije Evropskih zajednica, predsjedniku Savjeta ministara Evropskih zajednica, kancelaru Austrije, premijerki Velike Britanije, predsjedniku Kipra. Razgovarao je i sa ministrima inostranih poslova Austrije, Francuske, SR Njemačke, a boravio je u zvaničnim posjetama DR Njemačkoj, Mađarskoj, Iraku, Indiji i SR Njemačkoj. Tokom 1981. boravio je u zvaničnim posjetama SR Njemačkoj, Austriji i Grčkoj, a primio je premijere Rumunije, Norveške i Šri Lanke, predsjednike Gane i Nigerije, predsjednika parlamenta Švedske, te ministre inostranih poslova Turske i Nikaragve. U posljednjoj godini mandata (1982) imao je zvanične susrete sa predsjednicima Alžira, Pakistana i Austrije, te ministrom inostranih poslova Sovjetskog Saveza. I kao predsjednik Predsjedništva SFRJ (1984–1985) imao je spoljnopolitičke aktivnosti, a Predsjedništvo je, prema Ustavu, određivalo i pravce spoljne politike savezne države. Nakon napuštanja najviše državne funkcije (1989), nije se angažovao u političkom životu Crne Gore, ali je podržavao pokrete koji su se suprotstavljali nacionalističkoj i ratnoj politici na prostoru nekadašnje Jugoslavije, kao i inicijative za obnovu crnogorske državne nezavisnosti. Nosilac je Ordena junaka socijalističkog rada.
Literatura: Ž. Andrijašević, Crnogorska istorija, Podgorica, 2019; Ž. Andrijašević, M. Šćekić, Sto ličnosti Crne Gore, Podgorica, 2018; Istorijski leksikon Crne Gore, knj. 3, Podgorica, 2006; R. Brajović, Sjećanja, Podgorica, 2018.
R. Brajović