Crna Gora i sukcesija međunarodnih ugovora. Odlukom o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore, donijetom 3. juna 2006, nakon održanog referenduma o nezavisnosti 21. maja 2006. (→ Referendum o državnopravnom statusu Crne Gore), definisano je da će Crna Gora primjenjivati i preuzeti međunarodne ugovore i sporazume koje je zaključila i kojima je pristupila SCG, a koji se odnose na Crnu Goru i koji su u saglasnosti sa njenim pravnim poretkom. Ovim aktom je, u cilju obezbjeđenja kontinuiteta u pogledu sukcesije međunarodnih ugovora, uspostavljen pravni okvir da Crna Gora dalje reguliše to pitanje za pojedinačne multilateralne i bilateralne sporazume, a u skladu sa pravilima međunarodnog prava, koja se primjenjuju na ovu materiju (Bečka konvencija o sukcesiji država u odnosu na međunarodne ugovore iz 1978). Saglasno Konvenciji, država koja je stekla nezavisnost nije obavezna da održava na snazi neki ugovor, niti da postane članica tog ugovora zbog činjenice da je, na dan sukcesije država, ugovor bio na snazi u pogledu teritorije na koju se odnosi sukcesija država, a takođe da u slučaju odvajanja jedne ili više djelova teritorije jedne države, bez obzira na to da li država prethodnica i dalje postoji ili ne, svaki ugovor koji je bio na snazi na dan sukcesije država u pogledu cjelokupne teritorije države prethodnice ostaje na snazi u odnosu na svaku tako nastalu državu sukcesora, osim ako se zainteresovane države drukčije ne sporazumiju. U tom smislu, Crna Gora je odmah započela preuzimanja međunarodnih multilateralnih konvencija, sporazuma i protokola, čija je članica bila ili kojima je pristupila SCG, a za koje je, nakon konsultacija sa nadležnim resorima, utvrđeno da postoji interes da se preuzmu ili da im se pristupi. Pri tome se imalo u vidu i da je Crna Gora kao članica zajednice učestvovala u potvrđivanju međunarodnih ugovora prethodne države. Po prijemu Crne Gore u OUN, 22. juna 2006, u pisanoj izjavi – notifikaciji o sukcesiji, koja je bila praćena listom ugovora, deponovanoj kod generalnog sekretara OUN, 23. oktobra 2006, Crna Gora je navela da preuzima u odnosu na svoju teritoriju, počev od 3. juna 2006, niz multilateralnih ugovora, čiji je depozitar generalni sekretar OUN. Riječ je, prije svega, o nizu konvencija OUN iz različitih oblasti: diplomatskih i konzularnih odnosa, zaštite ljudskih prava, prava izbjeglica i osoba bez državljanstva, borbe protiv droga i psihoterapeutskih supstanci, trgovine ljudima, zdravlja, međunarodne trgovine i razvoja, transporta, obrazovanja, prava mora, trgovačke arbitraže, telekomunikacije, razoružanja, zaštite životne sredine i dr. Do kraja 2006. notifikacijama o sukcesiji Crna Gora je potvrdila princip kontinuiteta i niza međunarodnih ugovora u okviru specijalizovanih agencija OUN – Kancelarije OUN za droge i kriminal (UNODC), Organizacije UN za industrijski razvoj (UNIDO), Svjetske zdravstvene organizacije (SZO), Organizacije UN za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO), Međunarodne organizacije rada (MOR), Međunarodne pomorske organizacije (IMO), Međunarodne organizacije za migracije (IOM), Međunarodne telekomunikacione unije (ITU), Svjetskog poštanskog saveza (UPU), Svjetske meteorološke organizacije (WMO), Svjetske organizacije za intelektualnu svojinu (WIPO), kao i Međunarodne agencije za atomsku energiju (IAEA), te seta multilateralnih konvencija, čiji su depozitari bile pojedinačne zemlje (SAD, Velika Britanija, Rusija, Holandija, Švajcarska, Belgija, Španija, Poljska). Crna Gora je u julu 2006. uputila izjavu o sukcesiji u odnosu na sve konvencije Savjeta Evrope (SE), čija je potpisnica ili strana ugovornica bila SCG. Ova je izjava prihvaćena u odnosu na konvencije koje su bile otvorene za države nečlanice (od 9. juna 2006. Crna Gora je imala status posmatrača u ovoj organizaciji). Sticanjem članstva u SE, 11. maja 2007, sukcesorske izjave su prihvaćene i za konvencije koje su otvorene samo za članice, sa datumom njihove primjene od 6. juna 2006. godine. Samo u odnosu na Statut SE, datum stupanja na snagu je 11. maj 2007. godine. Počev od dana donošenja Odluke o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore pa do donošenja Zakona o zaključivanju i izvršavanju međunarodnih ugovora (decembra 2008), Crna Gora je na osnovu notifikacija o sukcesiji naslijedila više stotina multilateralnih ugovora. Podaci o statusu Crne Gore u višestranim međunarodnim ugovorima čiji su depozitari OUN, njene specijalizovane agencije, SE i druge međunarodne organizacije, kao i druge zemlje, mogu se naći na njihovim veb-stranicama. U pogledu sukcesije bilateralnih međunarodnih ugovora, posebna pažnja posvećena je analizi njihove pravne i druge sadržine, pri čemu se vodilo računa i o pravilima vezanim za primjenu, izmjene i prestanak ugovora saglasno Bečkoj konvenciji o pravu ugovora iz 1969. godine. Primijenjen je princip da se potvrđuju samo oni bilateralni ugovori za koje su ugovorne strane obostrano iskazale zainteresovanost da ostanu na pravnoj snazi u daljim odnosima, a polazeći od predmeta i cilja ugovora. Ugovori države prethodnice nasljeđivani su, nakon prijedloga nadležnih resora i konsultacija vođenih na nivou međunarodnopravnih službi ministarstava vanjskih poslova, razmjenom diplomatskih nota ili zaključivanjem posebnih sporazuma o sukcesiji sa svakom pojedinačnom državom, u kojima su taksativno navedeni ugovori koji ostaju i dalje na snazi u odnosima između Crne Gore i te države. Kao datum sukcesije uzet je 3. jun 2006, odnosno dan proglašenja nezavisnosti Crne Gore. Saglasno tome, u periodu 2007–2019. izvršena je sukcesija, odnosno potvrđeno važenje određenih bilateralnih ugovora sa SAD, Njemačkom, Finskom, Francuskom, Estonijom, Belgijom, Italijom, Izraelom, Grčkom, Danskom, Holandijom, NR Kinom, Austrijom, Albanijom, Japanom, Kiprom, Litvanijom, Maltom, Moldavijom, Norveškom, Poljskom, Rumunijom, Kuvajtom, Španijom, Švajcarskom, Turskom, Slovačkom, Češkom i Mađarskom, a u toku je postupak sukcesije i sa drugim državama sa kojima je prethodna država imala zaključene ugovore. Spisak bilateralnih sporazuma, preuzetih sukcesijom, u skladu sa Zakonom o zaključivanju i izvršavanju međunarodnih ugovora, objavljuje se u Službenom listu Crne Gore – Međunarodni ugovori.
Izvori: „Odluka o proglašenju nezavisnosti Crne Gore”, Službeni list RCG, br. 36/06; „Zakon o zaključivanju i izvršavanju međunarodnih ugovora”, Službeni list CG, br. 77/08; „Bečka konvencija o pravu ugovora iz 1969. godine”, Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 30/72; „Bečka konvencija o sukcesiji država u odnosu na međunarodne ugovore iz 1978. godine”, Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 1/80); arhiva MVP-a.
T. Raspopović