Šćepan Mali (? – 1773, Brčeli, Bar), ličnost nepoznatog porijekla, koja je, predstavljajući se kao svrgnuti ruski car Petar III, uspio da se nametne Crnogorcima kao vladar. U vrijeme dok u Crnoj Gori nema političke ličnosti od autoriteta, u Crnogorskom primorju počinju da kruže glasine da je ruski car Petar III, koga je ubila žena – carica → Katarina II Romanova (Katarina Velika), živ i da je uspio napustiti Rusiju. Jedan travar, koji je 1766. došao iz Dalmacije u Maine, nedaleko od Budve, počeo je, podstaknut tim glasinama, da se predstavlja kao izbjegli ruski car, pod imenom Šćepan Mali. Najprije je to činio prikriveno i nenametljivo, a zatim je izjavio da je on ruski car. Od koristi mu je bila činjenica da je likom bio vrlo sličan ruskom caru Petru III, čiji se portret nalazio u Mainskom manastiru (→ Mainska rezidencija). Zahvaljujući kultu Rusije, koji je postojao u Crnoj Gori, pojava tobožnjeg ruskog cara izazvala je oduševljenje, pa je krajem 1767. Šćepan Mali bio prihvaćen kao crnogorski gospodar. Formirao je oružani odred koji je služio kao njegova lična garda, ali i kao represivni organ vlasti. Formirao je i sud od dvanaest glavara. Nastojao je i da učvrsti religioznost među Crnogorcima, pa je naredio da umjesto nedjelje, pazarni dan bude petak kako bi narod mogao prisustvovati službi u crkvi. Da bi spriječio da trgovci ekonomski izrabljuju stanovništvo, odredio je najveće cijene žita. Uveo je i stroge kazne za ubistvo, krvnu osvetu, krađu i nasilništvo. Svaki ubica bio je kažnjavan smrću, a ukoliko ubica pobjegne, novčanu globu plaćali su njegovi najbliži rođaci. Stroge kazne bile su predviđene i za krađu, obično šibikanje. Sve kazne izvršavao je oružani odred koji je formirao. Pojava samozvanog ruskog cara Šćepana Malog izazvala je reakciju tri velike sile – Mletačke republike, Osmanskog carstva i Rusije. Osmansko carstvo je strahovalo da vjerovanje da je ruski car na Balkanu ne podstkne na neposlušnost njene pravoslavne podanike, pa je maja 1768. sultan naredio da se pošalje kaznena ekspedicija na Crnu Goru i da se uhvati samozvani car. Nekoliko mjeseci kasnije dolazi do osmanskog napada na Crnu Goru, ali je ekspedicija završena neuspjehom. Vijest o samozvancu u Crnoj Gori izazvala je zabrinutost i u Rusiji, pa je carica Katarina II naredila svom poslaniku u Beču da organizuje njegovo uklanjanje. Kako ova misija nije uspjela, ruska vlada je u Crnu Goru poslala kneza Dolgorukova, koji je avgusta 1769. stigao u Crnu Goru s namjerom da preuzme vlast u zemlji i eliminiše samozvanog cara. Ali, ni Dolgorukov nije uspio da ukloni Šćepana Malog, jer ga je većina Crnogoraca podržavala. Ipak, primorao ga je da prizna da nije ruski car i da obeća da se više neće služiti njegovim imenom i autoritetom. Četiri godine kasnije Šćepan Mali je ubijen u zavjeri (1773). Njegov pravi identitet do danas nije utvrđen, iako postoje brojne pretpostavke o njegovom porijeklu: da je bio porijeklom iz Crne Gore, da je bio ruski oficir, da je bio doktor filozofije iz plemena Bratonožića. Ni jednu od tih tvrdnji nije moguće dokazati, niti su one logične. Šćepan Mali nije rođen na prostoru današnje Crne Gore, niti je bio u ruskoj službi.