Nikolaj II Romanov (Carsko selo, 1868 – Jekaterinburg, 1918), ruski car od 1894. do 1917. godine. Ruski carski sistem doživio je krizu tokom njegove vladavine, što ga je prisililo na političke ustupke. Morao je pristati na uvođenje ustavnog sistema u zemlji. Vodio je ekspanzionističku politiku na Dalekom istoku, što je izazvalo rusko-japanski rat (1904–1905). U vrijeme revolucije u februaru 1917, bio je prisiljen da abdicira. Sa Crnom Gorom održavao je protokolarne odnose. Crnogorski vladar → Nikola I Petrović Njegoš tri puta je posjetio Sankt Peterburg u vrijeme cara Nikolaja II, a tokom posljednjeg sastanka 1912. godine, kralju Nikoli je ukazana počast time što je jedan ruski puk dobio njegovo ime. Odobravao je vladinu politiku koja je rezultirala stavljanjem pod potpunu kontrolu crnogorskih vojnih efektiva, kao i mjere za redukciju troškova za izdržavanje državne administracije. Od 1908. zagovarao je stanovište da bi Crna Gora trebalo da se politički podredi Srbiji, kao i da usklađuje svoju politiku sa politikom srpske vlade. Bio je i pristalica prisajedinjenja Crne Gore Srbiji, sumnjičeći crnogorskog vladara da pokazuje naklonost prema Austrougarskoj. Tokom njegove vladavine između Crne Gore i Rusije potpisana je Vojna konvencija (1910), kojom se predviđa da ruski car ima pravo da posredno preuzme komandu nad crnogorskom vojskom. Odobrio je petostruko uvećanje ruske godišnje subvencije Crnoj Gori, kao i četvorostruko povećanje vojne subvencije (1903). Prilikom posljednjeg susreta sa crnogorskim vladarom (1912), car Nikolaj II preporučio je knjazu Nikoli da političku i vojnu akciju protiv Osmanlija usaglasi sa Srbijom i Bugarskom, odnosno da u rat protiv Osmanskog carstva Crna Gora može jedino stupiti ukoliko sa balkanskim državama napravi savez. U vrijeme Prvog svjetskog rata podržavao je ideju o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji poslije njegovog završetka, a pokušavao je da primora kralja Nikolu da još tokom rata donese odluku o odricanju od prijestola u korist dinastije Karađorđević.