Crvena stijena
Crvena stijena
Crvena stijena, arheološki lokalitet u selu Petrovići, Opština Nikšić. Potkapina Crvena stijena predstavlja jedno od najznačajnijih paleolitskih lokaliteta Crne Gore, Evrope i svijeta. Arheološka istraživanja na ovom lokalitetu imala su više faza. Prva istraživanja započeta su 1954. godine, kada je lokalitet otkriven i trajala su do 1964. godine. Tadašnjim istraživanjima pronađene su kulturne naslage debljine 20 metara, sa 31 različitih kulturnih slojeva, koji je uz lokalitet El Kastiljo u Španiji, najveći u Evropi. Istraživanja su nastavljena 2004, i sa manjim prekidima traju do 2020. godine. U ovom periodu sistematski, na bazi novih tehnologija i metoda, istražuju se stratigrafski slojevi i vrši njihovo poređenje sa rezultatima ranijih istraživanja. Dosadašnjim iskopavanjima pronađeni su kremeni odbici, kremene alatke i ostaci životinjskih kostiju, uglavnom kosti jelena. Budućim istraživanjem potkapine očekuju se novi arheološki podaci za cjelovitiju rekonstrukciju života paleolitskog čovjeka srednjopaleolitskog perioda – Musterijena (vrijeme kulture neandertalca 40.000 prije nove ere – 150.000 godina prije nove ere), kao i iz starijih paleolitskh perioda. U arheobotaničkom radu, zasnovanom na ispitivanju gari (ćumura) iz pleistocenskih kulturnih slojeva Crvene stijene, objavljen je nalaz 10 rodova skrivenosjemenica i 3 roda četinara. U otkrivenoj fosilnoj flori Crvene stijene sa preko 90% dominiraju ostaci borova, koji su zastupljeni sa više neodredljivih vrsta (Pinus L.).
Lit.: Jennie Deo Show, Archaeobotanical Results from Crvena Stijena, In: Robert Whallon (Ed.), Crvena stijena in cultural and ecological context, Multidisciplinary archaeological research in Montenegro, Podgorica, Montenegrin Academy of Sciences and Arts & National Museum of Montenegro, 2017, str. 307–339. Goran Ćulafić, Geographical Context, The Local Topographic Position of Crvena stijena, In: Robert Whallon (Ed.), Crvena stijena in cultural and ecological context, Multidisciplinary Archaeological Research in Montenegro, Special edition (Monographies and Studies), 138, Podgorica, Montenegrin Academy of Sciences and Arts, 2017, str. 11–21. Goran Ćulafić et al., Ecological context the surroundings of Crvena stijena, In: Robert Whallon (Ed.), Crvena stijena in cultural and ecological context, Multidisciplinary archaeological research in Montenegro, Chapter 4, Special edition (Monographies and studies), 138, Podgorica, Montenegrin Academy of Sciences and Arts, 2017, str. 28–44.
G. Ćulafić